ايمني ، بهداشت و محيط زيست – اچ اس اي ( HSE )
مقدمه
اولين هدف سازمان بين المللي كار ( ILO ) افزايش شانس زنان و مردان براي دستيابي به كار مولد و شايسته در شرايط آزاد ، عادلانه ، ايمن و با احترام به حقوق بشر است. ما اينها را به عبارت «كار شايسته» خلاصه كرده ايم. كار شايسته، كار ايمن است و كار ايمن نيز عامل موثرو مثبتي براي رشد اقتصادي و توليد محصول مي باشد.
امروزه پيشرفتهاي تكنولوژيكي و وجود رقابت شديد بين صنايع، باعث ايجاد تغييرات سريعي در شرايط، فرآيند و سيستم هاي مديريتي گرديده است. سازمانها بايد قادر به حل مسائلي كه بطور پيوسته و مداوم در زمينه اچ اس اي ( HSE ) رخ مي دهد باشند و با استراتژي پوياي مديريتي، براي آنها راه حل مناسبي بيابند.
مخاطبان عزيز مي توانند پس از آشنايي كامل با HSE در اين صفحه ، با مراجعه به منوهاي همين وب سايت مادكو با خدمات و مطالب متنوعي در اين حوزه آشنا شوند
اچ اس اي ( HSE ) مخفف چيست ؟
واژه اچ اس اي از سه حرف H و S و E تشكيل شده است كه عبارت كامل آنها به شرح ذيل مي باشد:
H : HEALTH ( بهداشت و سلامتی )
S : SAFETY ( ایمنی )
E : ENVIRONMENT (محیط زیست)
HEALTH سلامتی
تعریف سازمان جهانی بهداشت:
سلامتی عبارت است از رفاه کامل جسمی و روانی و اجتماعی .
به این ترتیب کسی را که {صرفا} بیماری جسمی نداشته باشد ، نمی توان فرد سالمی دانست ، بلکه شخص سالم کسی است که از سلامت روح نیز برخوردار و از جهت اجتماعی نیز در آسایش باشد
بهداشت :
- فردی و گروهی
- محیط
- مواد غذایی
- آب
- روانی و…
بهداشت صنعتی
بهداشت صنعتي دانشي است كه از بروز بيماريهاي ناشي از كار كه در محيطهاي كاري توسط عوامل زيان آور آن محيط بوجود ميآيند ، جلوگيري ميكند .
اين كار با شناسايي ، اندازه گيري و كنترل عوامل زيان آور محيط كار صورت ميگيرد.
عوامل زیان آور محیط کار كدامند ؟
– عوامل زيان آور فيزيكي محيط كار شامل :
- ارتعاش موضعي يا تمام بدن
- صدا
- روشنايي
- امواج و پرتوهاي مضر
- ميدان هاي الكتريكي و مغناطيسي
- گرما
- سرما
– عوامل شيميايي زيان آور محيط كار شامل :
- گازها
- بخارات
- حلالها
- آلاینده های شیمیایی و…
– عوامل زيان آور بیولوژیکی (زیست شناختی) محيط كار شامل :
- ویروسها
- باکتریها و …
– عوامل زيان آور و اختلالات روانی ( روانشناختی) محيط كار شامل :
- اختلالات روانی
- استرس هاي شغلي و …
– عوامل زيان آور مکانیکی در محيط هاي كار شامل :
- برخورد يا گير كردن در قسمت های متحرک ماشین آلات ناایمن
- سقوط اجسام
- برخورد قطعات و مواد پرتاب شده در اثر سنگ زنی ، جوشکاری، برشکاری با دست، صورت و بدن افراد
- و…
– اختلالات ارگونومیکی ( مهندسی انسانی) :
- وضعيت بدن
- حمل و نقل دستي بار
- هل دادن و کشيدن بارهاي سنگين
- به کار بردن نيروي زياد
- انجام حرکتهاي تکراري در زمان انجام کار
- ارتفاع نامتناسب سطح کار با کارگر
- اختلالات ناشي از حرکتهاي تکراري
- اختلالات ناشي از فشارهاي تکراري .
با مراجعه به صفحه آلاينده سنجي مادكو در همين سايت مي توانيد به اطلاعات كامل و جامعي در خصوص مهندسي بهداشت حرفه اي ، عوامل زيان آور محيط كار و سنجش و آناليز آنها دسترسي پيدا كنيد.
ايمني ( SAFETY ) چيست :
ایمنی : به میزان دور بودن از خطر مي گويند بعبارت ديگر ايمني یعنی فرار از خطر
تعريف ايمني از نظر سازمان ملل متحد :
ايمني جزء حقوق بشر است . انسان بايستي ازخود،اموال وداراييهايش به نحوي حفاظت كند، كه بدون دغدغه ازآسيب واز بين رفتن آنها از زندگي لذت ببرد.
ایمنی صنعتی چيست ؟ علمی است که در شناسايي ، ارزيابي و كنترل ريسك هاي محيط كار به ياري انسان ميشتابد .
نكته قابل تامل اين است كه ايمني كميتي است نسبي كه نسبت به شرايط قبلي سنجيده شده و تابع موقعيتي است كه تحت آن بررسي شده است و همچنين فراموش نشود كه Absolute Safety وجود ندارد وقابل حصول هم نمي باشد .
مخاطبين عزيز مي توانند با مراجعه به منوي هاي مختلف همين سايت از مطالب متنوع در خصوص ايمني و اچ اس اي (HSE ) استفاده نموده و بر دانش خود بيافزايند .
مخاطب گرامي شما مي توانيد در بخش هاي متنوع منوي وب سايت شركت مادكو با موضوعات مختلف ايمني ، آتش نشاني و بازرسي فني آشنا شده و از مطالب آن استفاده نمائيد
چرا ما به ايمنی نياز داريم؟
ايمني يكي از نيازهاي اوليه انسان است، مازلو يكي از روانشناسان مطرح، نيازهاي انسان را در 5 رده تقسيم بندي ميكند.كه به هرم نيازهاي مازلو معروف است:
ميبينيم كه پس از برآورده شدن نيازهاي اوليه انسان يعني نياز به خوراك، پوشاك، مسكن و … مهمترين نياز انسان، نياز به ايمني و امنيت است .
به سه دليل عمده بايد به ايمني اهميت اساسي داده شود:
- انسانها به عنوان با ارزشترين سرمايه هر سازمان محسوب مي گردند
- قوانين هر جامعه توسط سازمان ها لازم الاجرا هستند
- ايمني حافظ سرمايه هاي مادي هر سازمان مي باشد
یک سیستم مدیریت HSE که خوب طراحی شده باشد به کاهش حوادث آسیبها و بیماریها ، همچنین هزینه های غیرمستقیم (پنهانی) مربوطه کمک می نماید. یکی از مهمترین دلایل الزام آورکه مدیریت باید مدنظر قرار دهد کاهش آسیبها می باشد. بعلاوه، یک سیستم مدیریت HSE خوب به افزایش کارآیی ، بهبود بهره وری، بهبود روحیه و کیفیت محصول و کاهش احضاریه های قانونی کمک می کند.
تفكر مديريت ابتدايي
تفكر مديريت نوين
تعاريف در حوزه اچ اس اي ( HSE ):
مخاطره HAZARD :
هر گونه شرایط یا منابعی را که پتانسیل رساندن آسیب به افراد ،اموال و تجهیزات سازمان و محیط زیست را به صورت بالقوه داشته باشند مخاطره گویند.
خطر DANGER :
هر گونه شرایط یا منابعی را که پتانسیل رساندن آسیب به افراد ،اموال وتجهیزات سازمان و محیط زیست را به صورت بالفعل داشته باشند مخاطره گویند.
شبه حادثه NEAR MISS:
حوادث به خیر گذشته
رویداد ،واقعه INCIDENT :
رخداد يا زنجيره اي از رويدادهائي است كه سبب مي‌شود يا مي‌تواند سبب آسيب، بيماري ويا صدمه به سرمايه، محيط زيست يا شخص ثالث گردد.
حادثه :
حادثه به رويدادي اطلاق مي شود كه سبب آسيب، بيماري ويا صدمه گردد ودر اصطلاح عامه به “بدشانسي ”معروف شده است .
عوامل موثر بر بروز حادثه كدامند ؟
خطرات توسط اعمال ناايمن و يا شرايط ناايمن ايجاد ميشوند.
شرايط ناايمن از نامناسب بودن وضعيت و يا سيستم كاري ناشي ميشوند و اصلاح آن مربوط به مديريت ارشد سازمان مي باشد مانند:
- نداشتن حفاظ ايمني دستگاهها
- نامناسب بودن روشنايي محيط كار
- عدم رعايت اصول ايمني از نظر فضاي فيزيكي و عوامل مكانيكي
- وجود دستورالعمل هاي ناهماهنگ و روش هاي انجام كار متفاوت
- عدم بازرسي دقيق و مستمر و پيگيري هاي لازم
- ضعف در برنامه هاي كنترلي
- ناكافي بودن سرويسهاي نگهداري و تعميرات
- عدم اجراي تعميرات پيشگيرانه
- نظم و انضباط ضعيف كارگاهي
- عدم ارتباط منطقي بين مديريت ايمني و بهداشت و ساير بخش ها
- روشنايي نامناسب
- شرايط جوي نامناسب
- آلودگي صوتي و سرو صداي زياد
- عدم استفاده از وسايل هشدار دهنده
- نداشتن خط كشي
- نداشتن وسايل اطفاي حريق
- نداشتن سيستم روشنايي اضطراري
- استفاده از قسمتي ار كارگاه به عنوان انبار
- نداشتن سيستم ارت و يا ارت نامناسب
اعمال ناايمن نقصهاي فردي هستند كه سلامت و ايمني افراد را به خطر مي اندازند و اصلاح آن مربوط به تغيير رفتار افراد ميباشد مانند:
- عدم استفاده كاركنان از وسايل و لوازم حفاظت فردی
- عدم رعايت استاندارد ها و ضوابط ايمني
- عدم توجه كاركنان به دستورالعملهاي ايمني شغلي
- انجام شوخي هاي خطرناك در محيط كار
- كوتاهي در نگهداري از تجهيزات و استفاده نادرست از ماشين و ابزار آلات
- عدماستفاده يا استفاده نادرست از وسايل حفاظتفردي
- سرپيچي عمدي از مقررات
- طرز تلقي نادرست از علل بروز حادثه
- فقدان آگاهي يا مهارت
- نقص فيزيولوژيكي
- ريسك كردن غير منطقي
- اضطراب، افسردگي، نگراني شديد
- شوخي نابجا
- خستگي شديد
- شتاب و عجله
ريسك :
شانس اينكه يك رويداد ناخواسته معين رخ خواهد داد وشدت ونتايج مترقب چگونه است را ريسك گويند
اقدام اصلاحي :
اقدام در جهت رفع علت بروز عدم تطابق شناسايي شده
اقدام پيشگيرانه :
اقدام جهت حذف يك عدم انطباق بالقوه
اثرات مستقيم و غير مستقيم حوادث كدامند ؟
اثرات و عواقب مستقيم حوادث ناشي از كار عبارتند از :
- ادعاهای غرامت کارکنان
- هزینه های پزشکی
- غرامت های بیمه ای
اثرات غير مستقيم حوادث كه معمولا از ديد پنهان مانده و به آن توجه نمي شود عبارتند از :
- هزینه آموزش و جایگزینی یک کارگر دیگر
- تعمیر اموال یا تجهیزات صدمه دیده
- کاهش طول عمر مفید تجهیزات
- بررسی حادثه و اعمال اقدامات اصلاحی
- هزینه های مربوط به تأخیر در عرضه محصولات
- تضعیف روحیه
- افزایش غیبت و درد و رنج کارگر
- افزایش کارهای اداری
- واکنشهای مصرف کننده ضرر دیده
اثرات غیر مستقیم حادثه مانند نیمه بیشتر کوه یخ است که زیر آب می باشد و دیده نمی شود
محيط زيست :
هر آنچه فر آیند زیستن را احاطه کرده و با آن در کنش و واکنش است.
به عبارت دیگر محیطی با کلیه شرایط فیزیکی ،بیولوژیکی،سیاسی ،اقتصادی و اجتماعی و…که کلیه موجودات و روابط بین آنها را در بر می گیرد.
جنبه هاي زيست محيطي :
بخشي از فعاليتها يا محصولات يا خدمات يك سازمان كه بتواند با محيط زيست تاثير متقابل داشته باشد.
پيامد زيست محيطي :
هر تغييري در محيط زيست اعم از نامطلوب يا مفيد، كه تمام يا بخشي از آن ناشي از جنبه زيست محيطي باشد.
سازمان هاي ملي و بين المللي متولي اچ اس اي ( HSE ) كدامند ؟
در كشور عزيز مان ايران سه ارگان بزرگ دولتي متولي اچ اس اي مي باشند كه هركدام بخشي از اين موضوع را بعهده داشته و راهبري مي كنند :
وزارت تعاون،كار و رفاه اجتماعي كه متولي ايمني صنايع و پروژه ها بوده و قانونگذاري و نظارت بر ايمني صنعت را بر عهده دارد .
عمده فعاليتهاي وزارت كار در بخش صدور آئين نامه و دستورالعمل هاي ايمني در يكي از مراكز تابعه آن بنام مركز تحقيقات و تعليمات حفاظت فني و بهداشت كار انجام مي گردد و نظارت بر اجراي صحيح اصول ايمني جهت كاهش حوادث شغلي نيز توسط ادارات بازرسي كار انجام مي شود .
البته در مقوله ايمني سازمانهاي ديگري نيز داراي مسئوليت و اختيارات لازم مي باشند كه عبارتند از :
- سازمان آتش نشاني وابسته به شهرداري ها كه ايمني اماكن و پيشگيري از حريق و آتش نشاني را بر عهده دارند.
- سازمان ملي استاندارد كه بازرسي فني تجهيزات صنعتي و كالاهاي صادراتي و وارداتي را دنبال مي كند.
- سازمان نظام مهندسي كه در بخش هايي از برنامه هاي خود با تدوين مقررات ملي ساختمان به ايمني ساختمان هاي در حال ساخت مي پردازد .
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي
اين وزارتخانه در بخش بهداشت و سلامت و پيشگيري، از طريق دفتر سلامت محيط و كار و معاونت بهداشتي بدنبال پيشگيري از بيماريهاي شغلي و استقرار سامانه هاي بهداشتي از جمله پايش خدمات خصوصي و دولتي بهداشت حرفه اي و بهداشت محيط مي باشد .
سازمان محيط زيست
يكي از رسالتهاي مهم اين سازمان انجام اقدامات لازم در خصوص پايش و كنترل آلودگي هاي زيست محيطي ، نظارت بر اجراي طرح هاي كنترلي و سوق دادن صنايع و پروژه ها به سمت كاهش توليد انواع آلودگي ها و جنبه هاي زيست محيطي مي باشد.
به جز اين سه ارگان كه نهادهاي حاكميتي متولي و پشتيبان اچ اس اي (HSE ) محسوب مي شوند و به صورت جداگانه و موازي به اين حوزه مي پردازند ،سازمانها ، وزاتخانه ها و ارگانهاي ديگري نيز همچون وزات نفت ، وزارت صمت ، سازمان انرژي اتمي ، صنايع دفاع و صنايع بزرگي چون صنايع فولادي ، صنايع خودرو سازي و… ساختارهاي اچ اس اي و قوانين و الزامات مختص خود را دارند و بصورت منسجم و با تشكيلات يكپارچه اچ اس اي ( HSE) ، هر سه مقوله ايمني ، بهداشت و محيط زيست را راهبري مي نمايند .
در خصوص سازمانهاي بين المللي متولي در حوزه اچ اس اي ( HSE ) مي توان موارد ذيل را نام برد :
سازمان بین‌المللی کار (ILO)
International Labour Organization
سازمان بين المللي كار معتبرترين سازماني است كه بصورت منسجم و جهان شمول به مقوله ايمني مي پردازد .
سازمان بهداشت جهانی (WHO)
World Health Organization
سازمان بهداشت جهاني وابسته سازمان ملل متحد مي باشد و هدف از تشکیل این سازمان، دستیابی مردم به بالاترین سطح سلامتی می باشد
سازمان ایمنی و بهداشت شغلی امریکا ( OSHA )
Occupational Safety and Health Administration
اين سازمان در واقع اداره ايمني و بهداشت كار آمريكا بوده كه با هدف بهبود ایمنی و بهداشت در محیط هاي کار خدمات بسيار ارزنده اي را به صنايع در كل كشورها ارائه مي دهد .
انیستیتو ملی بهداشت و ایمنی شغلی آمریکا ( NIOSH )
National Institute of Occupational Safty and Health
اين انستيتو بعنوان يك مركز تحقيقاتي با هدف توسعه و تدوين استانداردهاي ايمني و بهداشتي علي الخصوص تحقيق در خصوص عوامل زيان آور محيط هاي كاري فعاليت مي نمايد و متدها و معيارهاي سنج و كنترل آنها را پيشنهاد مي نمايد و مصوبات و توليدات اين مركز صرفا بعنوان گايدلاين و پيشنهادي بوده و مانند قوانين OSHA ضمانت اجرايي ندارد .
انجمن متخصصین بهداشت صنعتی امریکا ( ACGIH )
American Conference of Governmental Industrial Hygienists
اين انجمن بصورت غير دولتي اداره مي گردد و هر ساله حدود مجاز مواجهه شغلي در خصوص انواع آلاينده هاي صنعتي و عوامل زيان آور محيط هاي كاري را تدوين ، بروز رساني و منتشر مي نمايد .
انجمن ملی حفاظت در برابر حریق آمريكا ( NFPA )
National Fire Protection Association
اين مجموعه بصورت غير انتفاعي تاسيس و گسترش يافته و با تهيه و تدوين گايدلاين ، دستورالعمل و استاندارد بدنبال پيشگيري و گسترش حريق و كاهش خسارات ناشي از آتش سوزي مي باشد .
سازمان NEBOSH
National Examination Board in Occupational Safety and Health
اين سازمان بعنوان يك سازمان غير انتفاعي و غير دولتي مجري برگزاري آزمونهاي متنوع در حوزه ايمني بوده و ديپلم اهدايي از اين سازمان بسيار معتبر و مورد تاييد بسياري از سازمانهاي دولتي و خصوصي در بيشتر كشورهاي جهان مي باشد.
سازمان IOSH
IOSH – Institution of Occupational Safety and Health
بنياد ايمني و سلامت شغلي بعنوان يكي از بزرگترين بخش هاي مرتبط با HSE در كشور انگلستان مي باشد.
سازمان IEMA
Institute of Environmental Management and Assessment
بنیاد مدیریت و ارزیابی زیست محیطی
انستیتوی API
انستیتوی نفت خام آمریکا، تنها انجمن حرفه ای است که تمام مسائل مربوط به صنعت نفت و گاز طبیعی آمریکا را درسطح ملی مورد بررسی قرار می دهد.
موسسه ملی استاندارد آمریکا ( ANSI )
يك موسسه خصوصي و غير دولتي است كه بر روند تدوين و اجراي استانداردهای جامع اختیاری محصولات، خدمات و سیستم‌ها نظارت می‌نماید.
سازمان بین المللی استاندارد سازی ( ANSI )
بزرگترین سازمان توسعه دهنده استانداردهای جهان است که با تدوین استاندارد ها و معیار های مشترک، سعی در همگام سازی نیاز ها و محصولات تمامی کشور ها دارد.
آژانس حفاظت از محیط زیست آمريكا ( EPA )
Environmental Protection Agency
برخي ديگر از استانداردها و مراجع بين المللي
- موسسه ملي استاندارد آلمان
- ASME انجمن مهندسین مكانیك آمریكا
- EN كمیته تدوین استاندارد اروپا
- AWS انجمن جوشكاري آمریكا
- GOST موسسه استاندارد فدراسیون روسیه
- ANSI موسسه ملي استاندارد آمریكا
- IIW موسسه بین المللي جوشكاري
- AA انجمن آلومینیم آمریكا
- UIS موسسه استاندارد صنعتي ژاپن
- AISI موسسه آهن و فولاد آمریكا
- ISO موسسه بین المللي استاندارد
- API موسسه نفت آمریكا
- IEC كمیسیون بین المللي الكترونیك
- CNIS موسسه ملي استاندارد چین
- ISIRI موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتي ایران
- SAA موسسه ملي استاندارد استرالیا
- MIL مشخصات و استانداردهاي نظامي امریكا
- AFNOR موسسه ملي استاندارد فرانسه
- SAE جامعه مهندسین خودرو آمریكا
- BSI موسسه ملي استاندارد انگلستان
- PSI موسسه استاندارد پاكستان
- BIS موسسه ملي استاندارد هند
- TSE موسسه استاندارد تركیه
- CSA موسسه ملي استاندارد كانادا
- UIC اتحادیه بین المللي راه آهنها
- UNI موسسه ملي استاندارد ایتالیا
- AAR موسسه راه آهنهاي آمریكا
- KS موسسه ملي استاندارد كره جنوبي
- API استانداردهاي انجمن نفت آمریكا
- ASHRAE انجمن مهندسین مكانیك آمریكا
- ASME انجمن مهندسین مكانیك آمریكا
- ASTM انجمن تست مواد آمریكا
- AWS انجمن مهندسي جوش آمریكا
- BSI – EN – BS سازمان استانداردهاي انگلستان
- CENELEC برق و الكترونیك اروپا
- DIN سازمان استانداردهاي آلمان
- EC/EEC استانداردهاي خودروئي اروپا
- IEC تكنولوژي برق آمریكا
- IEEE مهندسي برق و الكترونیك آمریكا
- ISO سازمان استاندارد جهانی
- JIS سازمان استانداردهاي ژاپن
- NACE انجمن خوردگي آمریكا
- NFPA انجمن ایمني و آتش سوزي آمریكا
- NST استانداردهاي ایمني و بهداشت
- SAE استانداردهاي انجمن خودروي آمریكا
- UL استانداردهاي ایمني تولید
- UNI سازمان استانداردهاي كشور ایتالیا
وظايف كاركنان اچ اس اي ( HSE ) در سازمانها ،صنايع و پروژه ها
متاسفانه تصور اكثر مديران و كارفرمايان از شرح وظايف پرسنل HSE در همه رده ها از مدير تا افسر ايمني اين است كه بايد همه كاري بكنند با كمترين بودجه و هرگونه حادثه اي نيز مسئوليتش با نفر HSE مي باشد ، بعبارتي كارشناسان اچ اس اي بعد از وقوع هر حادثه اي بابت همه پيگيري ها و تلاشهاي بي نتيجه و بي توجهي و سهل انگاري هاي ديگران پاسخگو بوده و نتيجه تلاش هاي خود را با بي مهري تمام دريافت مي كنند .
اين نشانه اين است كه اچ اس اي در كشور هنوز به بلوغ و تعالي لازم نرسيده و جايگاه واقعي خود را پيدا نكرده است .
هرچند اين سالها با حضور مديران تحصيلكرده در راس امور چه در بخش خصوصي و چه در ارگانهاي دولتي ،تحول چشمگيري در نوع نگاه به مشاغل HSE و نقش بسيار كليدي و حائز اهميت آنها در همه امور جاري صنايع و پروژه ها از فاز ايده تا تكميل و تحويل پروژه رخ داده است ، اما متاسفانه همچنان نگاه بعضي از كارفرمايان و مديران به اچ اس اي در حد حضور غير موثر در فرآيندهاي كاري و داكيومنت سازي خلاصه مي شود .
صد البته كه نقش خود شاغلين اچ اس اي در اين نگاه و تفكر به جايگاه شفلي شان كم نيست ، چرا كه اكثر ما به هر دليلي از جمله بي توجهي مسئولين بالاسري به مقوله اچ اس اي به مرور زمان دچار ياس و بي تفاوتي شده و از تلاش براي حفظ جايگاه خود دست مي كشيم . تجربه نشان داده است كه
-دغدغه داشتن براي آگاهي از دانش روز دنيا در موضوعات متنوع HSE
-تمرين و افزايش دانش خود در مقوله اقتصاد مهندسي و اقتصاد HSE و بيان مشكلات موجود با زبان اقتصادي براي مديران و انجام تحليل هاي هزينه – منفعت قبل از مطرح نمودن يك مشكل با مديريت
-شناسايي و ارزيابي درست ، اصولي و حرفه اي ريسك ها در محيط هاي كاري و تعريف اقدامات كنترلي قابل اجرا و عملياتي
-حضور هوشمندانه و موثر در پروژه و اطلاع دقيق از همه فرآيند هاي كاري در حال انجام و ريسك هاي موجود
-توان چانه زني با مديران و كارشناسان فني پروژه در خصوص مساعل تخصصي از جمله برق و مكانيك و خطوط توليد و …
يك مدير يا كارشناس اچ اس اي را از حالت منفعلانه خارج كرده و بعنوان يك عضو موثر در صنعت يا پروژه معرفي مي نمايد، طوريكه مديران سعي مي نمايند هيچ تصميمي را بدون نظر و تاييد واحد HSE اجرا ننمايند ، حتي يك خريد جزئي مثل چاي
و اما در خصوص شرح وظايف كارشناسان و مديران اچ اس اي نيز شبهات بيساري وجود دارد و گاها خود شاعلين اچ اس اي حتي در سطح مدير HSE دچار اشتباهات فاحشي هستند و بعنوان نيروي كمكي واحد هاي ديگر مانند تداركات و بازرگاني نقش آفريني مي نمايند ، براي مثال به جاي تدوين دستورالعمل و تعيين تجهيزات حفاظت فردي مناسب براي هر شغل و ارائه مشخصات فني شامل رنگ ، جنس ،كيفيت ، زمان بندي تحويل و… و نهايتا صحه گذاري اجناس دريافتي و خريداري شده با استاندارد مورد انتظار ، در بازار بدنبال فروشنده مي گردند كه به هيچ وجه در شان او نيست .
يا از شاغلين اچ اس اي انتظار دارند كه صفر تا صد فرآيند صدور پرميت را خودشان پيگيري نمايند ، در حاليكه در دستورالعمل پرميت نقش ها و وظايف متعددي تعريف شده است كه در آن كارشناس اچ اس اي ( HSE ) فقط اجراي ايمن كار را نظارت و تاييد مي نمايد .
البته منظور اين نيست كه كارشناسان اچ اس اي خود را درگير پروژه ننموده و تنها بدنبال كار راحت يعني نظارت از راه دور باشند كه اين خود يك اشتباه بزرگ است و باعث نزول شان و جايگاه شغلي مي گردد ، ولي رفتار درست و حرفه اي بايد جزء اصول بنيادي افراد شاغل در اين سمت باشد .
نشانه هاي تعهد مديريت يك سازمان به اچ اس اي ( HSE ) كدامند ؟
- تخصيص منابع مورد نياز اعم از مالي، پشتيباني و غيره (نظير پول و زمان و …) به موضوعات ايمني، بهداشت و محيط زيست ( اچ اس اي )
- عنوان نمودن موضوعات مربوط به ايمني، بهداشت و محيط زيست ( اچ اس اي ) در ابتداي جلسات مختلف.
- مشاركت فعال در فعاليتهاي مربوط به ايمني، بهداشت و محيط زيست ( اچ اس اي ) و بررسي‌هاي مربوط به آنها در سازمان و بخشهاي تابعه آن.
- اهميت دادن و دخالت ملاحظات ايمني، بهداشت و محيط زيست ( اچ اس اي ) در تصميم‌گيري هاي مديريت
- قدرداني از مجريان و برسميت شناختن موضوعات پس از دستيابي به اهداف ايمني بهداشت و محيط زيست
- تشويق كاركنان براي ارائه پيشنهادات سازنده در زمينه معيارهاي بهبود اجراي ايمني، بهداشت و محيط زيست ( اچ اس اي ) .
- مشاركت و ارزش نهادن به نوآوريهاي كه در داخل يا خارج سازمان در زمينه موضوعات ايمني، بهداشت و محيط زيست ( اچ اس اي ) حاصل گرديده است.
چرا ما به اچ اس اي در محيط كاري خود نياز داريم ؟
اينكه يك نفر بعنوان مسئول اچ اس اي در صنعت ما باشد و همه مسئوليت ها و برنامه ريزي ها و اجراي آن ها را بعهده او بگذاريم تفكر كاملا اشتباهي است ، چرا كه نه تنها مفيد فايده نمي باشد بلكه مي تواند بعلت اطمينان خاطر و اعتماد به اينكه يكي هست كه مواظب سازمان ما باشد ،باعث غافل شدن تك تك كاركنان از وظايف ذاتي شان در قبال ايمني خود و ديگران شده و مي تواند باعث بروز حوادثي جبران ناپذير گردد .
توجه به ايمني و بهداشت فردي و حتي افراد ديگر كه در كنار ما زندگي و كار ميكنند وظيفه ذاتي ماست و اين تفكر ناب مي تواند باعث بالار فتن فرهنگ HSE در جامعه شده و اگر به آنجا برسيم كه تك تك افراد جامعه خود را در قبال حفظ ايمني و حتي محيط زيست اطرافشان مسئول بدانند نه تنها حوادث صنعتي به نحو مطلوبي كنترل مي گردد، بلكه بسياري از حوادث خانگي و شهري و تصادفات جاده ها نيز كاهش چشمگيري خواهد شد. با اين نگاه ديگر مسئوليت حفظ ايمني پرسنل و تجهيزات و سرمايه هاي مان را فقط بر دوش مدير يا كارشناس اچ اس اي نمي گذاريم .
البته حضور پررنگ شاغلين اچ اس اي در صنايع و پروژه ها با نگاه تخصصي به موضوعات ، شناسايي ريسك ها و كانون هاي خطر ، انجام اقدامات كنترلي ، مديريت حوادث ووو مي تواند بعنوان يك ابزار مناسب و كارآ به كمك مديران آمده و ضمن حفظ سلامت و ايمني شاغلين و سرمايه هاي آنها باعث افزايش راندمان توليد و بهره وري بالاتر گردد .
نقش اچ اس اي ( HSE ) در افزايش بهره وري سازمان :
به طور كلي افزايش راندمان توليد محصولات و خدمات و نتيجتا بالابردن بهره وري يك سازمان يك موضوع كاملا مديريتي بوده و شايد پذيرش اينكه اچ اس اي مي تواند در افزايش بهره وري نقش داشته باشد براي خيلي از مديران و دست اندر كاران توليد سخت باشد ، ولي اين امر بديهي و غير قابل اجتناب است .
شايد شركت هاي فعال در حوزه اچ اس اي با ارائه خدمات به كارفرمايان درآمد زايي نمايند ، ولي شاغلين اچ اس اي در يك صنعت يا پروژه به دليل عدم خلق پول و درآمد زايي هميشه بعنوان هزينه قلمداد مي شوند درحاليكه اچ اس اي يك سازمان با كنترل و پيشگيري از بروز حوادث فردي و تجهيزات مانع خروج پول از سيستم شده و اين عين سيو سرمايه و بهره وريست .
وقوع حوادث و بيماريهاي شغلي باعث آسيب و از بين رفتن تجهيزات گرانقيمت ، مواد اوليه و محصولات ، ماشين آلات شده و علاوه بر هزينه هاي مستقيم هزينه هاي غير مستقيم بسيار زيادي بر سازمانها تحميل مي نمايد كه در تعاريف بالا در همين صفحه به آنها اشاره شد. از همه مهمتر لطمه به شهرت و اعتبار سازمانهاست كه گاها يك حادثه كوچك و باز نشر آن در سايتها و شبكه هاي خبري مي تواند منجر به تعطيلي و نابودي يك بنگاه اقتصادي گردد .
براي مثال :
فرض میکنیم که فردی در محیط کار با حادثه ای مواجه شود یا در اثر عوامل زیان آور محیط کار به یک بیماری شغلی مبتلا گردد . وقوع این حادثه یا بیماری به احتمال بسیار قوی عواقب متعددی را نیز در پی خواهد داشت که ممکن است یک یا چند مورد از حالت های زیر را در بر بگیرد :
- فرد مذکور ممکن است خود را سرزنش کند و دچار افسردگی و ناراحتی های روحی نیز بشود.
- احتمالا به دلیل غیبت یا از کارافتادگی دچار محدودیتهای اقتصادی خواهد شد .
- خانواده وی نیز دچار مشکلات مادی و معنوی خواهند شد
- ممکن است مجبور شود تا مدت زمان زیادی بستری باشد .
- سایر همکاران وی ممکن است دچار ناراحتی و عصبانیت شوند و در محیط کار جو نامساعدی پدید آید
- یکی دیگر از همکاران وی باید سریعا آموزش ببیند و جایگزین وی شود یا وظایفش بین همکاران تقسیم شود .
- ممکن است مدت زمانی صرف شود تا استادکار یا سرپرست کارگاه و سایر مسئولان به بررسی حادثه بپردازند و در صدد گزارش آن به مسئولان مافوق برآیند.
- ممکن است در اثر غیبت این فرد دستگاه یا قسمت تحت کنترل وی ، با توقف روبه رو شود.
- اگر حادثه ای رخ داده باشد ممکن است وسایل ، مواد یا دستگاههایی نیز دچار خسارت شوند
- به دلیل توقف قسمت مربوطه یا دستگاهی که وی با آن کار میکرده ، سایر کارگران یا بخشها باید برنامه ریزی خود را تغییر دهند.
- به دلیل توقف یا اختلالی که پدید آمده ، رسیدگی به سفارشات نیز دچار آشفتگی خواهند شد.
- در اثر تاخیر در تعهدات و سفارشات ، تعدادی از مشتریان از دست میروند و دیگر مراجعه هم نمیکنند.
- ممکن است در اثر فقدان تخصص ویژه این فرد در کارخانه ، کیفیت محصولات نیز پایین بیاید.
- احتمال شکایت فرد به دادگاه و پرداخت غرامت دایمی به وی از سوی کارفرما نیز وجود دارد.
- شهرت و اعتبار این واحد صنعتی در انظار عمومی خدشه دار خواهد شد
- ممکن است مبلغ کلانی صرف تعمیر دستگاه یا قسمت مربوطه شود.
در نتيجه مزايا حضور اچ اس اي ( HSE ) در يك سازمان براي كارفرمايان و شاغلين را مي توان به صورت ذيل مطرح نمود :
براي كارفرمايان :
- کاهش حوادث
- افزایش کیفیت محصول
- افزایش کارایی کارگران
- کاهش خطاها
- کاهش مخارج درمانی کارگران
- کاهش مخارج و هزینه غرامت
- کاهش مخارج تولید (ضایعات)
- استفاده بهتر از نیروی انسانی
براي شاغلين :
- افزایش روحیه
- کاهش فشار کار
- کاهش جراحات و صدمات
- کاهش حوادث
- افزایش سلامتی
- افزایش سطح بهداشت کار
- افزایش ایمنی
ما حصل تمامی موارد فوق به افزایش بهره وری واحد صنعتی خواهد انجامید .
ويژگي هاي يك مدير / كارشناس اچ اس اي ( HSE ) ممتاز:
از نگاه ما مهمترين ويژگي و پارامتر شخصيتي يك نفر در شغل اچ اس اي ، تعهد او به ايمني و سلامت كارگران و درك نقش و جايگاه خود در تمامي اثرات و عواقب ناشي از حوادث كه در بالا تشريح شد مي باشد .
علاوه بر آن تسلط بر دانش HSE ، روحيه پيگيري و جنگندگي براي پيشبرد اهداف ايمني و سلامت و محيط زيست ، قدرت تعامل و چانه زني ، داراي بودن اطلاعات اقتصادي ، دارابودن ارتباطات دانشگاهي و محافل علمي جهت پاسخگويي به سوالات و ابهامات در شرايط خاص و اضطراري ، آشنايي با ارگانها و نهاد هاي مرتبط با ايمني ، بهداشت و محيط زيست و ساختار سازماني آنها ، آشنايي با سازمانهاي بين المللي در حوزه كاري و انواع استانداردهاي مرتبط ، آشنايي با امور اداري و نامه نگاري و شركت در جلسات و …. را مي توان از بارزه هاي شخصيتي يك نفر بعنوان مدير يا كارشناس اچ اس اي كار بلد و ممتاز دانست .
تدوين :
محسن اسديان
