ايمني كار در شرايط بد آب و هوايي

ايمني كار در شرايط بد آب و هوايي

مقدمه

از آنجایی كه توجه به مسائل محیط کار کارگران و ایجاد یك محیط کار ایمـن و مناسـب و راحت برای ایشان، همیشه از جمله بزرگترین اهداف  HSE بـوده اسـت، توجه به مسئله شرایط جوی محیط کار نیز به عنوان یكی از عوامل فیزیكی محـیط کـار در اولویت برنامه ها قرار میگیرد. شرایط جوی محیط کار شامل کلیه عواملی مانند گرما، سرما ، رطوبت، باد،گرد و غبار، طوفان و رعد و برق  میباشد و هـر یـك جداگانـه قـادر بـه ایجـاد عـوارض خطرنـاکی هستند . در مقوله مطالعه در خصوص شرایط جوی محـیط کـار همـواره مبنـای کـار بـر اساس انرژی می باشد. بدین تعبیر که انرژی بنا به اصول ترمودینامیك همـواره در طبیعـت وجود داشته است و از بین نخواهد رفـت .

انسـان بـه عنـوان یـك موجـود فیزیولوژیـك در برخورد با این پدیده فیزیكی دارای محدودیت ها و ظرفیتهای بخصوصی است. لذا از نظـر فیزیك ، تأثیر انرژی فیزیكی مـذکور مـی توانـد بـه عنـوان یـك عامـل اسـترس زا و مقابلـه مكانیسمهای بدن با عوامل استرس زا تحت عنوان استرین مـورد توجـه قـرار گیـرد . انـرژی فیزیكی از نقطه نظر حس انسانی به دو صورت مورد توجه و مطالعه قرار میگیرد:

1) گرما:

2) سرما :

انسان در برابر انـرژی حرارتـی دارای مكانیسـم هـای دفـاعی اسـت زیـرا کـه یـك موجـود فیزیولوژیك است و اعمال حیاتی وی باید در یك شرایط دمایی مشخص و غیرقابـل تغییـر انجام گیرد . متوسط دمای عمقی بدن انسان 37 درجه سـانتی گـراد اسـت . حـال هرگونـه افزایش یا کاهشی در دمای عمقی بدن مكانیسم های دفاعی را فعال میکند . با افـزایش یـا کاهش 2 درجه سانتیگراد، مكانیسمهـای دفـاعی بـدن در حـداکثر قابلیـت دفـاعی قـرار میگیرند . بدین مفهوم که بدن انسان مـی توانـد بـا چنـین افزایشـی مقابلـه کـرده و آن را مجدداً به 37 درجه بازگرداند . در صورتی که شرایط، تغییرات وسیعتری را ایجاب نمایـد عـوارض گرمایی یا سرمایی بروز میکند. از آنجا که استرس گرمایی و سـرمایی باعث بیمـاری هـا و اختلالات  خفیـف، متوسـط تـا شوکهای گرمایی در کارگران میشود و در بعضی موارد از کار افتـادگی کـارگر و غیبت از کار را سبب میگردند و همچنین باعث اشتباه در عملكرد از لحـاظ ایمنـی شـده و حـوادث جبران ناپذیری را به وجود میآورند. لزوم تدوین دستورالعمل در زمینه نحوه ارزیابی و پیرو آن اتخاذ مناسبترین شیوه کنترلی ضروری میباشد.

جنبه های قانوني :

در ارتباط با استرسهای محيط كار موضوع پایشهای محیطی و زیستی در مورد عوامل بیماری زا و زیان آور محیط کار به طـور کامل از سوی قوانین کار و تأمین اجتماعی در کشورمان مورد حمایـت قـرار مـی گیـرد در مواد قانوني 85 ، 92 و 95 قانون کار و 88 و 91 قانون تـأمین اجتمـاعی بـه صـورت مسـتقیم و غیرمستقیم این حمایتها دیده میشود. موضوع شرایط جوی و استرسهای حرارتی نیز بـه عنوان یكی از عوامل زیان آور در زمره پوشش حمایتی این قوانین قرار میگیرد.

شرايط جوي نامناسب محيط هاي كاري از نگاه مهندسي بهداشت حرفه اي :

مشكلات ناشي از شرايط جوی نامساعد در محیطهای کاری از دید بهداشت حرفـه ای از دو جنبه قابل بحث و بررسی است :

الف: جنبه ايمني:

در واقع هدف اول و اساسی ما در مطالعه شرایط جـوی محـیط کـار، پـی بـردن بـه تـأثیر استرسهای جوی در افزایش ضریب خطا و حادثه آفرینی است. ایـن اسـترس هـای جـوی، ابتدا مقدمات تغییرات و تأثیرات فیزیولوژیكی را فراهم می کنند و این تغییـرات بـه صـورت تدریجی افزایش مییابد، بنابراین تغییرات ایجـاد شـده بلافاصـله موجـب بـه وجـود آمـدن بیماریها و گرمازدگی و… نمیشوند، بلكه تغییرات ایجاد شده باعث خطای انسانی می گردد. یعنی حتی کوچكترین تغییرات در ساختار فیزیولـوژیكی مـی توانـد روی عملكـرد انسـانی تأثیر مستقیم داشته باشد.

ب : جنبه بهداشتي :

بر اساس تغییرات بسیار زیاد دما و یا افزایش بیش از حد زمـان مواجهـه بـا شـرایط جـو ی نامساعد، منتج به یك سری از مشكلات بهداشتی ناشی از شرایط نامساعد جـوی می گردد.

شرايط جوی محيط كار و شاخصهای آن تأثیر پارامترهای مختلف شرایط جوی بر روی عملكرد انسانی، بـازده کـاری و… بـه صـورت مستقیم نیست، بلكه این پارامترها موجب به وجـود آمـدن اثـرات و تغییـرات فیزیولـوژیكی میشوند و این تغییرات است که موجب تغییر عملكرد انسانی، بازده کاری و… مـی شـود ،بـه همین دلیل است که از این پارامترها به عنوان عوامل استرس زا نام برده می شود. تأثیر عوامل استرس زای جوی، روی تعادل فیزیولوژیكی بدن را به وسیله معیارهـایی تحـت عنوان شاخصهای استرس زایی، بررسی می گردد.

شاخص های بررسی استرس های محیطی كدامند ؟

• PPD
• PMV
• P4SR
• B4SR
• HSI
• CET
• ET
• WBGT

در اين محتوا سعي مي كنيم تا به تعيين مكانيزم و معيارهاي كنترلي مناسب،جهت شناسايي و كنترل خطرات ناشی از شرایط بد آب و هوایی بپردازيم

تعاريف :

گرما

گرما ازمنابع مختلفی ایجاد می گردد که می توان از وسایل و ماشین آلات گوناگون ، فرایند های تولید ، تابش خورشید ، وسایل روشنایی مصنوعی ، انسان و شرایط خارج از محیط کار نام برد.

عوارض ناشی از گرما:

برخی از عوارض ناشی از افزایش درجه حرارت بر اسـاس وخامـت بـه صورت زیر بیان می شوند:

•  سوختگی پوست
•  جوشهای گرمایی
• ضعف گرمایی
•  کرامپ گرمایی
• گرمازدگی

عوارض ناشی از گرما به دو گروه تقسیم می شوند :

 گروه اول:  عوارض خفیف است که شامل سوختگی پوست و جوش های گرمایی می شود . جوش های گرمایی به علت بسته شدن دهانه غدد عرق ایجاد می شود

گروه دوم : عوارض شدید می باشد و شامل کرامپ گرمایی ، گرما زدگی و ضعف گرمایی می باشد.

 الف ) کرامپ گرمایی:

این عارضه در کارگرانی که در محیطهای گرم ، کارهای بدنی سنگین انجام می دهند دیده می شود . این عارضه در مناطق گرمسیر دیده می شود و از علائم آن می توان به سردرد ، سرگیجه و درد در ماهیچه های پا و شکم اشاره کرد. درد مرتباً زیاد شده و در حالت بسیار شدید گرفتگی و اسپاسم را به دنبال دارد و علت اصلی ایجاد این بیماری عرق زیاد و از دست دادن آب و الکترولیت های بدن به خصوص سدیم می باشد. برای درمان می بایست شخص را از محیط گرم دور نموده و به او مایعات نمک دار خورانیده شود.

ب ) گرمازدگی :

آغاز این بیماری ناگهانی بوده و بیمار بیهوش می گردد. پوست بیمار بسیار گرم و خشک با نبض تند و درجه حرارت معقد در حدود 42 تا 45 درجه سانتی گراد می باشد. علت این بیماری ناتوانی مرکز تنظیم حرارت بدن در مغز به علت اثر مستقیم حرارت می باشد . برای درمان این بیماری می بایست پوست را سریعاً خنک نمود و آنرا مرطوب نگه داشت . برای این کار می توان فرد را در ملحفه و یا حوله مرطوب و سرد قرار داد و یا بدن وی را با اسفنج خیس مرطوب کرد و یا شخص را در وان آب سرد غوطه ور ساخت. اغلب مرگ ها در اثر گرمازدگی در 24 ساعت اولیه رخ می دهد.

پ ) ضعف گرمایی

  در این عارضه شروع بیماری بسیار آهسته بوده و بیمار از ضعف ، خستگی و سرگیجه شکایت می کند، معمولاً علایمی چون اسهال و استفراغ نیز وجود دارد . پوست فرد مرطوب و درجه حرارت بدنش در حدود 39.5 درجه سانتی گراد می باشد و نبض وی تند و ضعیف بوده و فشار خون کاهش می یابد.

سرما

عوارض ناشی از سرما:

 برخی از عوارض ناشی از کاهش درجه حرارت بر اساس وخامـت، بـه صورت زیر بیان میشوند:

-کهیر

 -سرخی

-سرمازدگی

سرما به دو صورت به بدن آسیب میرساند:

الف) افت دمای بدن هایپوترمی    (Hypotermi )

ب) سرمازدگی (Frosbite )  

از عوارض جدی قرار گرفتن در سرمای شدید می باشند ، این دو خطر روی یکدیگر تاثیر مستقیم دارند. پیشرفت هایپوترمی منجر به مرگ می گردد، حتی اگر یخ زدگی بافتی از بدن اتفاق نیافتد.

پیشرفت سرمازدگی منجر به قطع عضو یخ زده می شود، و به تنهایی ( حتی اگر به تدریج با هایپوترمی همراه نشود) موجب مرگ نمی گردد.

هایپوترمی یا هیپوترمی به معنی افت دمای بدن است و به وضعیتی گفته می شود که دمای مرکزی بدن که معمولاً 37 درجه سانتی گراد است، اگر از حد معینی 37 درجه سانتی گراد کمتر شود، هایپوترمی عارض می شود. منظور از دمای مرکزی، دمای داخل دهان یا معقد است، چون ممکن است دمای دست یا پا حتی خیلی کمتر از این حد باشد، ولی فرد دچار هایپوترمی نشده باشد.

رطوبت

هوای اتمسفری مخلوطی از گاز های مختلف ، بخار آب و آلاینده های متعددی است . صرف نظر از آلاینده ها …

میزان بخار آب موجود در هوا به عنوان رطوبت شناخته شده است .

نحوه اندازه گیری رطوبت نسبی هوا

هوای اتمسفری مخلوطی از گاز های مختلف ، بخار آب و آلاینده های متعددی است . صرف نظر از آلاینده ها که از یک محل به محل دیگر بسیار متفاوت است ، ترکیب هوای خشک نسبتا ثابت بوده و با توجه به زمان ، مکان و ارتفاع ، مختصری تغییر می یابد در عمل هوا مخلوطی از هوای خشک و بخار آب است . مقدار بخار آب ممکن است از صفر تا مقدار حداکثری که تابع دما و فشار مخلوط است ، تغییر یابد .

روش های اندازه گیری رطوبت نسبی

روش های اندازه گیری رطوبت نسبی در هوا به دو دسته کلی تقسیم می شوند :

• روش مستقیم
• روش غیر مستقیم

باد

یکی از نمودهای انرژی خورشید و همان هوای متحرک است. به‌طور کلی‌تر، به حرکت گاز در جو باد گفته می‌شود.

باد جریان هوایی است که از مراکز دارای فشار زیاد به طرف مراکز کم ‌فشار به حرکت در می‌آید. هر چه شیب فشار (تفاوت فشار) بین دو نقطه بیشتر باشد شدت جریان هوا نیز بیشتر خواهد بود. تفاوت فشار دو نقطه را گرادیان فشار می‌گویند.

میزان مجاز سرعت باد در عملیات لیفتینگ برای جرثقیل های تاور:

بر اساس استانداردهای  OSHA  و بر اساس استاندارد ۱۰۰۵۸ استاندارد ملي ايران :

حداکثر سرعت باد  ۲۰ m/s  يا ۷۲ km/h

بر اساس ASME :

حداکثر سرعت باد 13.9 m/s یا ۵۰ km/h

 بر اساس BS:

حداکثر سرعت باد  16.8 m/s  يا ۶۰ km/h

طبق استاندارد AS1418:

حداکثر سرعت باد مجاز ۲۰ m/s  يا ۷۲ km/h

میزان مجاز سرعت باد در عملیات لیفتینگ برای جرثقیل های متحرک :

بر اساس ISO 4302 و استاندارد ۱۰۰۵۸ استاندارد ملي ايران :

حداکثر سرعت باد  ۱۴ m/s  يا ۵۰ km/h

بر اساس OSHA:

حداکثر سرعت باد  ۱۲ m/s  يا ۴۳ km/h

 بر اساس BS:

حداکثر سرعت باد  ۸ m/s  يا ۳۰ km/h

فشار باد wind pressure

مقدار بار جانبی مجاز  دکل را بر اساس مجموعه مقاومت چهار ستون یا پایه ی دکل تعیین می کنند بدین ترتیب که مقاومت هر پایه دکل را جداگانه محاسبه می کنند (سعی می کنند که مقاموت ضعیف ترین نقطه یا محدوده پایه را منظور کنند) و سپس مجموعه مقاومت چهار پایه دکل را با احتساب ضریب اطمینان به عنوان ماکزیمم بار مجازی جانبی (allowable compression load  ) که دکل می تواند تحمل کند تعیین می کنند.

مقدار فشار باد مجاز برای استقرار و پایداری ساختار دکلهای حفاری  به ارتفاع آنها بستگی دارد که در ذیل میزان باد آورده شده است :

برای آن دسته از دکل هایی که ارتفاع آنها کمتر یا حداکثر برابر 136 فوت (42 متر )است، فشار باد مجاز67/11 پوند بر فوت مربع خواهد بود (حداکثر سرعت باد 54 مایل در ساعت ) و برای دکل هایی که ارتفاع آنها زیاد تر از 136 فوت (بلندتر از 42 متر )است فشار باد مجاز 22.50psi (پوند بر متر مربع ) می باشد ( حد اکثر سرعت باد 75 مایل در ساعت می تواند باشد). فشار باد را می توان از رابطه ی ذیل به دست آورد:

                                                   P=00004V2

که p فشار باد بر حسب پوند بر فوت مربع

و v سرعت باد بر حسب مایل در ساعت

جهت کار بر روی دکلهای حفاری که نوعی کار در ارتفاع محسوب می گردد رعایت موارد ذیل در سرعتهای مختلف لازم الاجرا می باشد :

سرعت باد در محوطه فلور بیشتر از40  km/hr (بر اساس دستورالعمل ایمنی کار در ارتفاع شرکت ملی حفاری)

هرگونه عملیات  حفاری شامل انجام کار رافنیک و دکلبان  اعم از عملیات trip، لوله بالا و پایین ، کیسینگ رانی ، سرویسهای جانبی و…  که نیاز به حضور نفرات و تجهیزات روی فلور دارد ممنوع می باشد .

***لازم به ذکر است این مقدار در دستورالعمل شرکت ملی نفت 50  km/hr می باشد که با توجه به شرایط میدانی و وضعیت موجود در محل نفرات کلیدی در خصوص اجرای دستورالعمل و توقف یا ادامه عملیات تصمیم گیری خواهند نمود

مطابق با قوانین ملی انجام عملیات باربرداری و جابجایی بار بوسیله جرثقیلهای متحرک کارگاهی در شرایط وزش باد 50 km/h و بیشتر از آن غیر ایمن بوده و می بایست متوقف گردد. اندازه گیری سرعت وزش باد توسط افسر HSE و بوسیله Cup Anemometer که کالیبره شده و کارکرد صحیح آن صحه گذاری شده باشد انجام خواهد شد.

 در شرایط وزش باد بسیار شدید در حالتهای وجود لوله های حفاری در دکل و عدم وجود آنها، مطابق با کتابچه دکل و توصیه های آن اقدامات لازم توسط رئیس دستگاه صورت پذیرد.

حضور در ارتفاع برای تمامی پرسنل در ارتفاع بالاتر از 1.8 m که فاقد هندریل باشد مشمول استفاده از کمربند کار در ارتفاع بوده و در شرایطی که سرعت باد بیش از 50 km/hr  باشد نفرات مجاز به حضور در ارتفاع نیستند.

از رها بودن ورقهای فلزی بدون حفاظ و نگه دارنده علی الخصوص بر روی کاروانها جلوگیری نموده و تمامی ضایعات فلزی را در محلی مشخص و به صورت ایمن نگه دارید.

منقل کباب پزی را بدون محفظه سایبان و بادگیر استفاده نکرده و از خاموش بودن آن پس از استفاده اطمینان حاصل کنید. دقت نمائید هیچگونه ماده قابل اشتعالی را در نزدیکی این محفظه نگهداری نکنید.

رعد و برق

رعد و برق نوعي تخليه الکتريکي است که در اثر انتقال الکتريسته ساکن بين دو ابر يا بين ابر و زمين ايجاد مي شود و همين تخليه الكتريكي است كه نور و صداي شديدي توليد مي كند. مصدومين بواسطه برخورد صاعقه ممکن است دچار اختلالات عصبي (کاهش سطح هوشياري، فراموشي، تشنج، سوزن سوزن يا گزگز شدن انتهاي دست و پا، لکنت زبان، خونريزي هاي مغزي و اغما)، اختلالات قلبي – عروقي (نامنظم شدن ضربان قلب و افزايش فشار خون شديد) و سوختگي شديد شوند.

ايمني كار درشرايط بارندگی شدید و رعد و برق در دكل هاي حفاري :

در شرایط بارندگی جعبه اتصالات برقی پشت کاروانهای اردوگاه و دستگاه حفاری می بایست با کاور برزنتی به گونه مناسب پوشانده شده و از بارش باران محافظت شوند.

فعالیت با جرثقیل  در شرایط بارش باران که سبب سست شدن قوام سطح زمین زیر جکهای جرثقیل شود ممنوع بوده و میبایست متوقف گردد.

در زمان رعد و برق فعالیت با جرثقیل نا ایمن بوده و می بایست با بستن بوم دستگاه در نقطه ای ایمن مستقر شود.

هرگونه فعالیت در ارتفاع که مستلزم حضور نفرات عملیات و تعمیرات در درون سازه Mast (غیر از راه پله و مانکی بورد) باشد در شرایط بارندگی ممنوع بوده و می بایست به زمان مناسب بعدی موکول گردد.

از نصب صاعقه گیر بر روی سازه Mast اطمینان حاصل کنید. کابل ارت صاعقه گیر می بایست به یک میله ارت جدا و یا چاهک ارت مجزا متصل شود و هیچ رشته کابل دیگری به آن وصل نشود. در شرایط رعد و برق فعالیتهای جاری در سطح لوکیشن حفاری می بایست قطع شده و به زمان دیگری موکول گردد، این فعالیتها شامل: بازرسی، فعالیت شرکتهای خدماتی ثالث، شستشوی قطعات و دستگاه، هرگونه جابجایی دستی و با ماشین آلات و .. می باشد. تا زمان اتمام رعد و برق می بایست از حضور دکلبان در Monkey Board جلوگیری کرده و فعالیت بالا آوردن و راندن لوله حفاری با در نظر گرفتن دستورالعملهای عملیاتی ناظرین عملیات تا زمان پایان رعد و برق به حالت تعلیق در آید و کارکرد دکل در حالت Force Major ثبت گردد.

گرد و غبار

به شرایط وجود ریزگردها در هوا و اختلال در میدان دید و محدودیت میدان دید گفته می شود. ریز گردها سبب ایجاد اختلالات تنفسی نیز خواهند شد.

گرو و غبار شامل ذرات بسیار ریز و سبک رسی یا ماسه ای است که در اثر فرسایش باد از بیابانهای خشک فلات ایران یا از کشورهای همسایه ایجاد می شود و طبق شاخصهایی تقسیم بندی می گردد.

جدول شرايط آب و هوايي داراي گرد و غبار و اقدامات لازم در دكل هاي حفاري نفت و گاز :

کار در شرایط آب و هوایی سرد:

اختلالات ناشي از سرماي زياد و راهكارهاي آن :

براي پيشگيري از اختلال در فرآيندهاي پروژه و آسيب به كارگران و ديگر پرسنل عملياتي مي بايست سالانه در ابتدای فصل سرد در آبان الی آذرماه می بایست به ازای هر نفر یک دست لباس گرم زیر (2 تکه تمام پنبه) و یک دست کاپشن در اختیار نفرات قرار گرفته و نفرات در زمان نیاز علی الخصوص در شیفت شب از آن استفاده نمایند. علاوه بر موارد ذکر شده به تمامی نفرات عملیاتی یک دست بارانی بعنوان سهمیه در نظر گرفته شود.

محلهایی برای استراحت نفرات در نظر گرفته شود که دارای وسایل گرمایشی مناسب باشند و از مایعات و نوشیدنیهای گرم در ساعتهای مختلف استفاده نمائید.

کار در شرایط آب و هوایی گرم:

محیط های کار گرم بر اساس نوع استرس گرمایی به دو دسته گرم و خشک و گرم و مرطوب دسته بندی می شوند. از فعال بودن جبهه های کار تک نفره جلوگیری شود و از در دسترس بودن مایعات و نوشیدنی های خنک برای نفرات اطمینان حاصل کنید. برای حفظ سلامت نفرات از تعبیه مکانهایی جهت استراحت پرسنل که دارای خنک کننده هستند و دمای آنها 18 تا 23 درجه سانتیگراد هستند استفاده نمائید.

اقدامات لازم الاجرا در شرایط آب و هوایی گرم و خشک:

در شرایط دمایی بالای 55 درجه و بالاتر اقدامات مندرج در این بند لازم الاجرا بوده و در ساعتهایی که دمای هوا به اوج خود می رسد فعالیتهایی که نیاز به توان بدنی بالا دارند انجام نشده و به زمان خنکی هوا موکول گردد. در زمان جابجایی دستگاه که در فصل گرم سال انجام میگیرد، با توجه به حجم بالای فعالیت بدنی نفرات و به هدف جلوگیری از وقوع حوادث، در میانه روز به مدت 1 ساعت زمان استراحت برای نفرات در مکانهایی با دمای مناسب در نظر گرفته شود.

در فصول گرم سال اندازه گیری دمای هوای محیط توسط HSE Officer بصورت روزانه و مستمر انجام گردد و کلیه محل های استقرار، استراحت و دفاتر کار می بایست دارای کولر جهت تهویه مطبوع و ایجاد شرایط دمایی مطلوب باشد .

در فصل گرما نیاز است رژیم غذایی نفرات مدیریت شده و از انتخاب غذاهایی که عطش فرد را بر می انگیزد در وعده های نهار خودداری شود. به هیچ وجه مواد غذایی بدون تجهیزات نگهداری خنک کننده در محیطهای آزاد یا جبهه های کاری فاقد امکانات رفاهی بیش از یک ساعت نگهداری نشود.

اقدامات لازم الاجراء در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب:

در چنین شرایطی از نوشیدنی های خنک مانند شربت آبلیمو مانند خاک شیر و عرق نعنا در آب استفاده نمائید. بدین منظور می بایست کلمن سالم و بهداشتی در اختیار نفرات قرار گیرد.

 با توجه به تعریق شدید نفرات و امکان از دست رفتن املاح، از پودر ORS استفاده نمائید.

پزشک مطابق با اطلاعات مندرج در معاینات ادواری و سوابق بیماریهای نفرات، افرادی را که دارای سابقه بیماری قلبی یا فشار خون هستند شناسایی کرده و وضعیت سلامتی آنها را تحت نظر داشته باشد و در صورت صلاحدید و نیاز پزشکی این افراد تا عادی شدن میزان رطوبت از محیط کار دور باشند.

جدول اختلالات ناشي از كار در محيط هاي گرم و راهكارهاي آن :

تدوين :

محمد رضا بياتي