لزوم تجهیز مراکز Data Center و اتاق‌های Server به سیستم‌های آتش‌نشانی چیست؟

همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، رشد، توسعه و پیشرفت فناوری نیاز به مراکز Data Center و اتاق‌های Server را افزایش داده‌است؛ چرا که سالانه هزاران وب سایت جدید ایحاد می‌شود و در حال حاضر حدود ۴٫۵ تا ۵ هزار Data Center میزبان این سایت‌ها هستند. همچنین تعداد بسیار زیادی از این مراکز محلی برای نگهداری داده‌ها و اطلاعات الکترونیک بسیاری از بانک‌ها، صنایع و شرکت‌های مختلف صنعتی و تولیدی هستند که از نظر اهمیت برای آن‌ها حیاتی است.

 

 

بالاترین ریسک در اتاق‌های Server چیست و چرا؟

به دلایل مختلفی از جمله تولید گرما حین فعالیت مراکز Server، استفاده از سیم و کابل بسیار زیاد و استفاده از برق اضطراری و ژنراتور و همچنین منابع ذخیره الکتریکی مانند UPS خطر حریق و آتش‌سوزی ناشی از برق در چنین مراکزی به عنوان یکی از خطرات اصلی و دارای اولویت است که به دلیل اهمیت اطلاعات نگهداری شده در Serverها و فاجعه بار بودن از دست دادن احتمالی این اطلاعات و همچنین گران بودن تجهیزات منصوبه در این مراکز، کنترل ریسک خطر آتش‌سوزی بسیار مهم است.
رعایت اصول و موازین ایمنی برق و تجهیزات الکتریکی شامل استفاده از کفپوش‌های عایق پروکسی و سیستم ارتینگ کارا و مناسب، استفاده از کابل‌های نو با سطح مقطع مناسب با شدت جریان عبوری، استفاده از تابلوهای برق و اتصالات استاندارد، آموزش کاربران و … از اولویت‌های این اماکن به شمار می‌رود.

حریق و آتش‌سوزی در اتاق‌های Server یک اثر بسیار مهم دیگر نیز دارد که همان آسیب‌های زیست‌محیطی است.
ذوب شدن مواد پلاستیکی کابل‌های برق و تجهیزات الکتریکی بسیار سمی و مضر بوده و دود بسیار زیادی دارند که می‌تواند منجر به آسیب‌های زیست‌محیطی و آلودگی هوا شود؛ هرچند در حجم کوچک و ناچیز.
بنابراین طراحی و نصب سیستم اعلام حریق با شرایط خاص هر مرکز پردازش یا Data Center در اولویت اول قرار می‌گیرد تا پیش‌گیری حریق در لحظات اولیه شناسایی شود. سیستم‌های اطفای حریق به عنوان مکمل در این مکان‌ها حتما لازم است. به دلیل این‌که معمولا این‌گونه مراکز در ادارات، سازمان‌ها و محل‌هایی هستند که در شب افراد حضور ندارند هرچند ریسک حریق همچنان وجود دارد، لاجرم سیستم‌های اطفای حریق در این مکان‌ها می‌بایست به صورت خودکار و مستقل از افراد باشد.

چه عواملی در طراحی سیستم‌های اعلام و اطفای حریق اتاق‌های Server مهم است؟

جهت طراحی نقشه و اجرای یک سیستم مناسب با کارایی بالا و خطای کم در اتاق‌های Server می‌بایست موارد ذیل در محاسبات طراح مد نظر قرار گیرد:
ابعاد اتاق سرور
فضای اشغال شده با رک‌ها و تجهیزات مرتبط
نحوه‌ی برق رسانی و عبور کابل‌های برق
یک زون می باشد یا نیاز به زون بندی بیشتری دارد.
جنس دیواره‌ها
جنس درب
آیا پنجره‌ی شیشه‌ای دارد یا خیر؟
امکان کنترل دما و حرارت تولیدی از طریق نصب سیستم سرمایشی وجود دارد یا خیر؟
آیا مسئول مستقیم دارد و کلید آن دست یک نفر است یا استفاده‌ی عمومی دارد یا چند نفر اجازه‌ی ورود به آن را دارند.
جانمایی محل استقرار پنل و آژیر خطر

سیستم‌های اعلام حریق در Data Center ها

اطلاعات لازم در خصوص قسمت‌ها و اجزای سیستم اعلام حریق، مشخصات فنی و نحوه‌ی نصب آن‌ها در صفحه‌ی سیستم های کشف و اعلام حریق قرار داده شده‌است که می‌توانید با مراجعه به صفحه‌ی مربوطه مطالعه فرمایید. لذا سعی می‌شود در این بخش اطلاعات تخصصی در خصوص تجهیزات اعلام حریق که مختص اتاق‌های Center می باشد توضیح داده شود.
برای مثال در خصوص نحوه‌ی انتخاب دتکتورها نکته‌ی مهم و حائز اهمیت این است که علی‌رغم این‌که وسعت اتاق‌های Server معمولا کم است ولی از یک طرف به دلیل گردش هوای زیاد و از طرف دیگر عدم تولید دود در لحظات اولیه‌ی حریق و امکان از دست دادن زمان برای فعال شدن سیستم‌های اعلام حریق، صرفا نمی‌توان به دتکتورهای دودی اکتفا نمود؛ لذا باید هم‌زمان از دتکتورهای حرارتی و دماسنج‌ها و حباب‌های حاوی مایعات حساس به گرما با درجه حرارت خاص و … استفاده نمود.

 

سیستم نمونه گیر هوا یا مکنده‌ی دود یا Air Sampling چیست؟

یکی از به روز ترین فناوری‌های قابل استفاده در این مکان‌ها سیستم (Air Sampling Smoke Detection Apparatus) یا همان سیستم نمونه‌گیر هوا یا مکنده‌ی دود است.
این سامانه دارای یک محفظه و منبع لیزر می‌باشد و ذرات بسیار ریز دود در مرحله شروع اولیه‌ی تولید که نامرئی هستند را تشخیص داده و هشدار اولیه را فعال می‌نماید. در صورت بالا رفتن میزان دود به علت گسترش حریق، هشدارهای سطح ۲ و ۳ را نیز فعال نموده و در نهایت در صورت ادامه‌‌ی وضعیت و اطمینان از بروز آتش‌سوزی اعلام نهایی را انجام داده و سیستم اعلام حریق شروع به آژیر کشیدن نموده و پس از آن فرمان لازم به شیرهای تخلیه جهت اطفای حریق داده می‌شود.
همچنین می‌توان برای افزایش بازدهی و دقت سیستم فوق از طریق لوله‌های قابل انعطاف هوای در حال گردش داخل رک‌ها و حتی UPS ها را نیز مورد بررسی لحظه‌ای قرار داد تا کوچک‌ترین ذره‌ی تولید شده تحت کنترل سیستم قرار گیرد.

کابلهای حرارتی (Linear Heat Detector Cable) چیست؟

 

یکی از تجهیزات جدید و به روز جهت تشخیص دمای غیر مجاز و حرارت بالا در Data Center ها، کابل‌های حرارتی (Linear Heat Detector Cable ) می‌باشد که می‌تواند دمای بالای سیستم را که خارج از توان سیستم‌های خنک‌‌کننده می‌باشد تشخیص داده و به پنل مرکزی به عنوان مکان پرخطر برای شروع حریق اعلام نماید. این کابل‌ها می‌توانند در کل سیستم منتشر شده و به عنوان یک تجهیز مفید در اعلام حریق عمل نمایند و همچنین توان تشخیص دماهای ۶۸ درجه ، ۸۶ درجه و ۱۰۸ درجه‌ی سانتی‌گراد را دارند.

شستی‌های آتش‌نشانی در اتاق‌های Server کدامند؟

علاوه بر شستی‌های اعلام حریق که جهت هشدار حریق توسط فرد مشاهده‌کننده می‌باشد، دو نوع شستی مخصوص در اتاق‌های Server راه‌اندازی و نصب می‌شود که عبارتند از:

شستی دستی تخلیه‌ی مواد اطفایی (Manual Release)

در صورت مشاهده‌ی حریق در اتاق Center توسط کاربر یا مسئول آن شستی‌های دستی خروج ماده‌ی اطفایی در روی پنل به صورت مهر و موم شده قرار داده شده‌است که مسئول مربوطه در صورتی‌که آموزش‌های لازم را دیده باشد و دارای اختیارات لازم باشد، می‌تواند از آن استفاده نماید.

 

شستی توقف دستی خروج مواد اطفایی (ABORT)

این کلید جهت کنترل خروج مواد اطفایی به صورت دستی بوده و این امکان را به کارور می‌دهد که هر زمان تشخیص دهد از طریق فشار دادن این شستی ازخروج مواد و ادامه‌ی اطفای حریق ممانعت کند.

نمایی از انواع شستی‌های اعلام حریق: الف) Abort ب) شستی معمولی پ) Manual Release

 

 

دستگاه تلفن‌کننده‌ی مرکزی چیست؟

یکی دیگر از تجهیزات سیستم‌های اعلام و کشف حریق که در مراکز Data Center و اتاق‌های Server اهمیت بالایی دارد، دستگاه تلفن‌کننده می‌باشد که در هر ساعت شبانه روزی با فعال شدن سامانه و تشخیص حریق افراد مسئول مربوطه که قبلا در حافظه آن تعریف شده‌اند را از طریق تماس تلفنی مطلع خواهد نمود. این کار نقش بسیار موثری در جلوگیری از هدر رفت زمان و پیش‌گیری از فاجعه را دارد.

 

سیستم اطفای حریقِ مناسب اتاق‌های Server کدامند؟

با توجه به نقش مهم تجهیزات الکتریکی در ساختار اتاق‌های Server و همچنین ارزش بالای آن‌ها از لحاظ قیمت سیستم اطفای حریق، این مکان‌ها باید طوری انتخاب شود که خود مواد اطفایی باعث تخریب آن نشود و در عین حال حداکثر کارایی را داشته‌باشد.

هالون‌ها

گازهای خانواده‌ی هالون پس از انتشار در محیط به دلیل پایداری بالا در لایه‌های بالایی جو نفوذ نموده و با توجه به این‌که در قسمت بالایی جو اشعه‌های خورشید و کیهانی از قدرت بالایی برخوردار هستند. از جمله‌ی این اشعه‌ها می‌توان به اشعه‌ی فرابنفش اشاره نمود. هالون‌ها تحت تاثیر اشعه‌ی فرابنفش پایداری خود را از دست می‌دهند. به عنوان مثال معروف‌ترین گاز خانواده‌ی هالون Halon1301 است که نام ترکیب آن Bromo-tri-fluoro-methane است. این گاز تحت تاثیر اشعه‌ی فرابنفش پایداری ترکیب حاضر را از دست داده و پیوند عنصر برم با کربن موجود در ترکیب از هم می‌شکند و برم آزاد شده با اکسیژن ترکیبی در ازن واکنش می‌دهد؛ از این رو با شکسته شدن پیوند اکسیژن در ترکیب ازن، لایه‌ی ازن موجود در جو دچار تخریب می‌شود.

گاز CO2

در گذشته معمولا از گاز CO2 استفاده می‌شد که رفته رفته به دلیل این‌که این گاز در فضای کم و حجم بالا می‌تواند برای انسان خطرناک و خفه‌کننده باشد، متخصصان به دنبال ماده‌ی دیگری به عنوان جایگزین بودند. از طرفی همان‌طور که می‌دانید گاز CO2 به عنوان یکی از اجزای اصلی مجموعه گازهای گلخانه‌ای هستند که باعث آسیب‌های زیست‌محیطی و گرمایش زمین می‌شوند و طبق معاهدات زیست‌محیطی مختلف کشورها از تولید و استفاده‌ی غیرمجاز این گاز منع شدند. لذا یافتن جایگزین برای آن الزامی به نظر می‌رسید.

آئروسل‌ها

گزینه دیگری که معرفی شد آئروسل‌ها بودند که سیلندرهای آن حاوی قرص های جامد سفید رنگی است که در زمان تخلیه به صورت جداگانه عمل می‌کنند و به علت ایجاد یک لایه روی حریق بازدهی بالایی دارند؛ اما به دلایل ذیل استفاده از آن‌ها در اتاق‌های Server توصیه نمی‌شود:
– برخی از آئروسل‌ها خاصیت رسانایی دارند و در زمان تخلیه به خصوص در Data Center ها به داخل Fan Server و بردهای الکترونیکی نفوذ کرده و سیستم را از بین می‌برند.
– با ایجاد مواد چسبنده و سفید رنگ روی تمامی تجهیزات را پوشانده و سیستم را از کار می‌اندازد و خاصیت خورندگی شدید دارند.
– با ایجاد دانه‌های سیاه و روغنی شکل به داخل تجهیزات نفوذ کرده و علاوه بر کثیف کردن محیط به تجهیزات آسیب جدی وارد می‌نماید.
– در ترکیب آئروسل‌ها از پتاسیم خشک استفاده شده که خود این عامل شیمیایی کاملا برای سلامت انسان مضر است.
– با ایجاد ذرات معلق در هوا در زمان تخلیه کاملا دید انسان را مختل می‌نماید و اگر به وسیله‌ی تنفس به داخل نایژه‌ی انسان نفوذ کند، باعث بیماری‌های خطرناک و مهلک می‌شود.
– ترکیب آئروسل با سایر مواد شیمیایی یا عامل اطفای حریق گازی بسیار کشنده و خطرناک است.
– آئروسل قابل آزمایش و نمونه‌برداری در آزمایشگاه‌های داخل کشور نیست و هیچ مرجع داخلی توانایی آزمایش آن را در محل پروژه ندارد.

 

گاز FM200 یا HFC227ea یا HEPTAFLUOR PROPAN چیست؟

بهترین و مناسب‌ترین گزینه جهت اطفا‌ی حریق مراکز Data Center سنتر در حال حاضر گاز FM200 می‌باشد که مشخصات و فواید آن عبارتند از:
– گاز بی‌اثر است.
– دوستدار محیط‌زیست است و آسیب‌های محیط‌زیستی و تخریب ندارد.
– اثر تخریبی روی حریق‌های گروه C (تجهیزات الکتریکی ندارد)
– به جای جایگزین شدن با اکسیژن محیط روی مواد و مولکول‌هایی که تمایل دارند با اکسیژن ترکیب شوند اثر کرده و مانع این ترکیب شده‌است؛ در نتیجه علاوه بر این‌که برای انسان بی‌خطر است و مشکلی در تنفس افراد ایجاد نمی‌کند مانع گسترش حریق می‌شود. طوری که حتی شعله باز هم در آن مکان گسترش نمی‌یابد و یا کبریت روشن نمی‌شود.

نکته‌ی جالب این است که ارتفاع منطقه مورد استفاده نسبت به دریا تاثیر بسیار زیادی در استفاده از گاز FM200 دارد؛ به گونه‌ای که هر چه ارتفاع از سطح دریا کمتر باشد، بر اساس فشار هوا گاز بیشتری مورد نیاز است. در صورت محاسبه اشتباه یا حریق خاموش نمی‌شود و یا برای انسان هنگامی که بیش از حجم اتاق را گاز پر کند، مشکلات تنفسی و سرگیجه ایجاد می‌کند.
گاز FM200 دارای معایبی نیز می‌باشد که عبارتند از:
– در برخورد سیال FM200 با چشم باید سریعا چشم را با آب گرم شست و حداقل به مدت ۱۵ دقیقه چشم را باز نگه داشت تا معاینه توسط چشم پزشک صورت پذیرد.
– بر اساس عوامل موثر در طراحی ممکن است کپسول‌های FM200 در محیط حریق قرار بگیرند که در این حالت باید جهت خنک نگه داشتن کپسول‌ها تدابیری در نظر گرفته شود؛ زیرا بر اثر حرارت بالای حریق، احتمال انفجار کپسول‌ها وجود دارد.
– از آن‌جایی که گاز FM200 یک گاز گران قیمت می‌باشد لذا در مواردی که حجم کمی تحت پوشش باشد مقرون به استفاده می‌باشد.

لوله کشی سیستم اطفای حریق FM200

طبق استاندارد NFPA در لوله کشی گاز FM200 جهت اطفای حریق اتاق Server حتما باید از لوله‌های مانیسمان بدون درز سایز ۲٫۱ اینچ رده ۴۰ استفاده شود. اتصال لوله‌ها بدون رزوه و از طریق جوش انجام شود.

 

سیلندر تخلیه FM200

یکی از اجزای مهم سامانه‌ی اطفای حریق FM200 سیلندرهای گاز می‌باشد که باید مشخصات ذیل را داشته و در پروژه‌ها استفاده شوند:
– فشارکاری سیلندر گاز FM200 به صورت استاندارد عددی بین ۲۵ تا ۴۲ بار است و فشار آزمایش آن حداقل ۸۰ bar است که سیلندر باید تحمل این فشار را در حین تست هیدرواستاتیک داشته‌باشد.
– سیلندر‌ها باید حتی المقدور بدون جوش باشند.
– در دور دهانه‌ی سیلندر باید ضخامت ورق بیشتری کار شده‌باشد.
– دهانه‌ی سیلندر شیر دو حالته‌ از نوع خودکار یا دستی نصب می‌شود.
– استفاده از سیلندرهای بی کیفیت چینی یا سیلندرهای غیر استاندارد داخلی که دهانه آن‌ها بریده شده و به وسیله جوش معمولی با لوله تعویض شده ممنوع است.
– شارژ سیلندرها حتما باید و در مراکز معتبر و به صورت خودکار انجام شود و شارژ دستی و سنتی این سیلندرها ممنوع است.
– شیر به کار رفته روی سیلندر FM200 از نوع خودکار بوده و مجهز به سامانه‌ی فعال‌ساز برقی می‌باشد که دهانه‌ی مخروطی شکل یا در اصطلاح خود آب بند دارد و با رزوه بر روی سیلندر ثابت می‌شود و در زمان حریق با فرمان پنل فعال شده و گاز را به داخل لوله‌های شبکه اطفای گسیل می‌دهد. ضمنا یک ضامن دستی بر روی این شیر قرار دارد که اگر به صورت خودکار عمل نکند، می‌توان با کشیدن این ضامن شیر را فعال نمود. اندازه‌ی این شیر بر اساس استاندارد ۲/۱ یا ۴/۱ بر اساس حجم و اندازه سیلندر و گاز داخل آن متغیر می‌باشد. این تجهیز به وسیله‌ی یک شلنگ به لوله‌ی اصلی شبکه‌ی اطفا حریق FM200 متصل می‌شود.

یک نکته بسیار مهم این است که حتما باید از سیلندر مخصوص گاز FM200 استفاده شود و به دلایل ذیل استفاده از سیلندرها با کاربری دیگر مثلا سیلندرهای گاز CO2 ممنوع می باشد.
– این سیلندرها پهنای بیشتری نسبت به سیلندر CO2 دارند و دهانه‌ی داخلی بزرگ‌تری دارند. همین کوچک‌تر بودن دهانه باعث می شود تخلیه گاز FM200 به جای چند ثانیه، در چند دقیقه انجام شود که می تواند باعث آسیب‌های جبران ناپذیری شود.
– شیر به کار رفته در سیلندرهای CO2 (CODAX) کاربردی برای گاز FM200 نخواهد داشت.

 

شرکت مادکو در زمینه‌ی سم‌پاشی نیز تجربه‌ی درخشان و سابقه‌ی قابل توجهی دارد. به منظور کسب اطلاعات بیشتر در ارتباط با سم‌پاشی، می‌توانید به صفحه‌ی اختصاصی آن در سایت مادکو مراجعه کنید.

نازل‌های پاشش گاز FM200

نازل‌های پاشش گاز FM200 در سقف یا کف یا زیر سطح قرار می‌گیرند. سوراخ پاشش یا اریفیس نازل‌ها اندازه‌های مختلفی دارند که باید بر اساس محل قرارگیری اندازه‌گیری و محاسبه شود؛ به این معنی که اندازه‌ی نازل در سقف با سایز نازلی که در کف یا زیر سطح قرار می‌گیرد از نظر اندازه‌ی سوراخ و تعداد آن متغیر است. بر اساس استاندارد در Data Center ها معمولا از نازل‌های پاشش با زاویه ۳۶۰ درجه سایزهای ۲/۱ ۲/۱/۱ و ۴/۳/۱ استفاده می‌شود. در صورت اشتباه محاسباتی در سایز نازل در مرحله طراحی مشکلات زیادی به وجود خواهد آمد؛ از جمله این‌که انتشار و تخلیه‌ی گاز به درستی در فضا انجام نمی‌شود. همچنین با توجه به این‌که گاز FM200 به صورت مایع در کف سیلندر وجود دارد به دلیل عدم طراحی درست و عدم یکنواختی فشار تا آخرین نازل به جای گاز، مایع خارج خواهد شد و تاثیری در اطفای حریق نخواهد داشت.

نکات مهم هنگام خرید و عقد قرارداد

اگر قصد خرید تجهیزات آتش‌نشانی و عقد قرارداد با پیمانکار را دارید، آموختن و کسب آگاهی در موضوعات ذیل بی‌تردید برای شما حائز اهمیت خواهد بود:

مجوزها و تاییدیه‌های سیستم‌های اعلام و اطفای حریق کدامند؟

تاییدیه‌های استاندارد جهانی و سازمان آتش‌نشانی به قرار ذیل برای تجهیزات آتش‌نشانی مهم می‌باشد:
– تاییدیه‌ی FM و UL امریکا برای سیستم اطفای حریق: گاز داخل سیلندر حتما باید دارای استاندارد FM و UL باشد.
– تاییدیه‌ی LPCB انگلستان در سیستم اعلام حریق:
در سیستم‌های اعلام حریق حتما اجناس می‌بایست دارای این تاییدیه باشند. ملاک سازمان آتش‌نشانی در کشورمان جهت صدور تاییدیه‌ی تجهیزات ارائه مستندات مرتبط با استاندارد LPCB یا همان EN-54 می باشد. البته اگر تجهیزی تاییدیه FM و UL را هم‌زمان داشته‌باشد نیز مورد تایید قرار می‌گیرد.
– تاییدیه‌ی VDS در سیستم اعلام و اطفای حریق: این شرکت آلمانی معتبر تجهیزات خاصی را مورد تایید قرار داده و اگر تجهیزی دارای گواهینامه VDS باشد مطمئنا استاندارد است.
– استاندارد آتش نشانی انگلستان یا BSI: شیر و سیلندر حاوی گاز FM200 حتما باید این استاندارد را گرفته یا اگر استاندارد CE اروپا را داشته باشد در اصطلاح bsi را بگذراند.

 

برندها و تولیدکنندگان معتبر گاز و متعلقات FM200 کدامند؟

شرکت chemetron
شرکت DUPONT
شرکت WAYSMOS USA INC

مدارکی که باید هنگام خرید گاز و متعلقات FM200 بررسی شوند

ارائه‌ی تاییدیه FM و UL هر دو با هم یا تاییدیه LPCB توسط پیمانکار
ارائه‌ی برگه هویت گمرک جمهوری اسلامی ایران
برگه آنالیز گاز که در ایران پژوهشگاه صنعت نفت تنها نهاد تایید کننده‌ی اصالت گاز داخل سیلندر می‌باشد.
تاییدیه‌ی سازمان آتش‌نشانی جمهوری اسلامی ایران

 

نویسنده‌ی محتوا:

محسن اسدیان