تهویه در آتش سوزی

نمایی از اطفای حریق و روند خروج دود از ساختمان

شناخت تهويه

علل استفاده از سامانه‌های تهويه:
١ – جلوگيري از خسارت و کاهش آن
٢ – جلوگيري از گسترش حريق
٣ – كمك به آتش نشانان در اطفای حريق

نشر دود، گاز و بخار از ساختمان پس از حریق می‌تواند به سلامتی حادثه‌دیدگان و آتش‌نشانان آسیب وارد کند.

روش‌هاي تهويه

١ – تهويه طبيعي
٢ – تهويه موضعی

سیستم‌های تهويه‌ی مکانیکی

١ – تجهيزات ساختمان
٢ – تجهيزات آتش‌نشاني

تهويه در آتش‌سوزي‌ها

نمایی از طراحی تهویه در سازه

روش‌هاي عملياتي و قوانين تهويه

در عمليات اطفا‌ی حريق، زماني كه مقادير زيادي دود ناشي از مواد درحال اشتعال، خصوصا مواد جديد توليد می‌شود، مشكلات زيادي را ايجاد مي‌‌نمايد. در اين هنگام فرمانده حريق بايد كاملا به ضرورت و انجام صحيح تهويه در ساختمان واقف باشد.
به چندين دليل عمده تهويه انجام می‌پذیرد:
١- جلوگيري از گسترش آتش‌سوزي
٢- كاهش خسارات ناشي از دود و حرارت
٣- كمك به آتش‌نشانان در محل و اطفای آتش‌سوزي
بنابراين، اگر انجام تهويه به طرز صحيح انجام پذيرد، مي‌تواند خسارات ناشي از دود و حرارت را كاهش دهد و برعکس اگر تهويه صحيح انجام نپذيرد، امكان دارد سبب گسترش آتش سوزي غير قابل کنترل شود.
براي انجام مؤثر و ايمن عمل تهويه فرمانده حریق بايد آگاهي خوبي از وضعيت ساختمان درحال اشتعال و راه‌هاي دست‌یابی به آن داشته‌باشد تا بتواند عمل تهويه را به خوبي انجام دهد. به عنوان مثال از طريق دريچه‌هاي روشنايي هاي ساختمان. البته شرايط و موقعيت محل و تجربه در نحوه‌ی عمل فرمانده مسئول موثر خواهد بود؛ بنابراين عمليات تهويه در حريق‌هاي گوناگون متفاوت خواهد بود.

نحوه توليد و حركت دود

افراد بسیار زیادی از حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند و به همین خاطر باید سامانه تهویه در وسایل حمل و نقل لحاظ شود.

براي این‌که ارزیابی مناسب براي پاک‌سازی محيط از دود داشته باشیم، ضرورت دارد كه از نرخ توليد دود از يك حريق معمولي آگاهي داشته‌باشيم. حجم گازهاي توليدي ناشي از ماده در حال اشتعال در مقايسه با حجم هوايي كه به محل حريق وارد مي‌شود كاملا ناچيز مي‌باشد؛ بنابراين مي‌توان اين طور فرض كرد كه نرخ توليد دود توسط آتش تقریبا با نرخ هوايي كه وارد ستون گازهاي داغ و شعله ها مي‌شود برابر است و اين نرخ بستگي به موارد زير دارد:
شعاع حریق
مقدار تولید حرارت
ارتفاع لایه دود از حریق
جدول زير نرخ توليد دود در يك فضا را بر اساس حرارت شعله‌اي با دماي ٨٠٠ درجه سانتي‌گراد دماي محيط ٥٠٠ درجه سانتي‌گراد را نشان مي‌دهد. به خاطر داشته باشيد كه قوي‌ترين دستگاه تهويه دود مي تواند ٥ متر مكعب در ثانيه دود را تخليه كند.

به چه دليل اقدام به تهويه مي‌كنيم؟

١- جلوگيري و كاهش خسارت
دود مي‌تواند خورنده، روغني و يا آسيب رساننده باشد و اگر كنترل نشود، به ساختمان و يا محتويات آن كه حريق به آن‌ها سرايت نكرده باشد، آسيب مي‌رساند؛ به علاوه اگر آتش‌سوزي به طور وسيع و به مدت زيادي ادامه داشته‌باشد به علت كمبود اكسيژن ناقص سوزي انجام گرفته و در نتيجه مقادير زيادي سوخت‌هاي ناقص توليد مي‌شود.
اين گازهاي سوخته مي‌تواند در زير سقف جمع شده و در نتيجه مشتعل شوند. گاهي اوقات اين كار به بدترين وجه آن انجام مي شود كه به پديده‌ی FLASHOVER معروف است.

در پارکینگ‌های طبقاتی، استفاده از سامانه‌های تهویه ضروری است.

جلوگيري از گسترش حريق:

توليدات خيلي داغ ناشي از حريق از طريق دريچه‌ها و شفت‌هاي عمودي به سمت بالا حركت مي‌كنند و اگر راه خروجي وجود نداشته‌باشد، پس از برخورد با سقف به صورت قارچي در آمده، ممكن است حريق را به قسمت‌هاي ديگر ساختمان گسترش دهد و درحقيقت اين عامل يكي از علت‌هاي اصلي گسترش آتش‌سوزي در ساختمان‌ها است. طول شعله در سقفي كه فاقد تهويه مي‌باشد هفت برابر بيشتر از مقداري است كه در سقف‌های داراي تهويه در بالاي سطح حريق وجود دارند.
• در طبقات بالا راه خروجي براي دود وجود ندارد؛ بنابراين حريق گسترش مي‌يابد.
• به علت وجود دريچه، جهت تهويه‌ی دودهاي ناشي از آتش‌سوزي، حريق گسترش نمي‌يابد.
كمك به آتش‌نشانان در اطفای حريق:
در محل‌هايي كه دود غليظ وجود داشته‌باشد مشكلات عديده‌اي براي آتش‌نشانان به وجود خواهد آمد كه عبارتند از :
الف پيدا كردن سريع كانون حريق
ب ارزيابي اين كه بهترين شيوه‌ی حمله به حريق چيست؟
ج يافتن محل مصدومين يا مكان‌هاي خطرناك (مكان‌هاي مجاور حريق و يا مكان‌هاي خطرناك ديگري كه براثر حريق ايجاد مي‌شوند).
هرگاه محل حريق تهويه شود، آتش‌نشانان با مشكل و خطر كمتري روبرو خواهند بود و قادرند حريق را به طور مؤثر اطفا نمايند و همچنين در ساختمان‌هاي بلند پاك‌سازي پله‌هاي فرار از دود نيز در اهداف ديگر تهويه مي‌باشد تا مردم به سلامت از ساختمان خارج شوند.
چه زماني بايد اقدام به تهويه نمود؟
عمل تهويه را بايد هر چه سريع‌تر انجام داد تا موثر واقع شود؛ ولي به هرحال اين مساله بستگي به تصميم فرمانده مسئول دارد و اگر با عجله‌ی غير صحيح تصميم به انجام تهويه محل بگيرد، مي‌تواند منجر به گسترش سريع حريق به همراه پديده‌ی FLASHOVER و همچنين خطرات جاني براي ساكنين و خسارات مادي سنگين به ساختمان شود. قبل از شروع به عمل تهويه، افراد بايد با تجهيزات مربوطه در مكان‌هاي خاص مستقر شوند تا مانع از گسترش حريق شوند.
روش‌هاي تهويه:
به طور اصولي تهويه يعني راندن حرارت و دود از طريق دريچه‌هاي موجود در ساختمان و جايگزين كردن هواي تازه به جاي آن است.
تهويه طبيعي:
الف تهويه از بالاي ساختمان (عمودي)
در ساختمان‌هاي چند طبقه عمل تهويه بايد، از بلندترين نقطه شروع شود. مانند شفت پلكان‌ها و شفت آسانسورها و اين طريق تهويه انجام دادن زماني مؤثر خواهد بود كه ورودي‌هاي كافي جهت هواي تازه وجود داشته‌باشد و گر نه تهويه از بالا مؤثر نخواهد بود و ظرفيت تخليه‌ی دود كاهش خواهد يافت. اين ورودي‌ها بايد تا آن‌جا كه امكان دارد نزديك سطح زمين انتخاب شوند؛ زيرا كه ديگر خطر ورود گازهاي داغ و دود ناشي از طبقات پايين‌تر وجود ندارد.
ب تهويه از كنار (افقی):
هرگاه به هر علتي انجام عمل تهويه درساختمان‌ها غير عملي باشد، بايد تهويه‌ی افقي مورد توجه قرار گيرد. هرگاه اين شكل از تهويه انجام پذيرد، وضعيت جوي و جهت باد از اهميت زيادي برخوردار مي‌باشد. نكات مهمي را كه بايد در انجام افقي عمل تهويه مورد توجه قرار داد:
عبارتند از:
١- خطر گسترش آتش‌سوزي بيشتر است.
٢- تغيير جهت وزش باد مي‌تواند از خارج شدن دود از ساختمان جلوگيري به عمل آورد و آن را به سوي آتش نشانان و ساكنين ساختمان برگرداند. اگر هوا باراني و رطوبت آن زياد باشد، دود كمتري از ساختمان خارج خواهد شد. بنابراين، نياز است كه دريچه‌هاي بيشتري را باز نمود تا تهويه به طور مؤثري انجام پذيرد.
بنابراين آتش نشانان بدون در نظر گرفتن نكات زير نبايد تهويه افقي را انجام دهند.
الف – جهت و سرعت باد
ب – كدام ضلع را ساختمان درجهت وزش باد قرار دارد
ج – رطوبت و درجه‌ی حرارت هوا

شرکت مادکو با بیش از ۱۰ سال سابقه در امر آلاینده‌سنجی، آماده است تا پروژه‌های سنجش آلاینده‌های هوای محیط کار را برای صنایع و سازمان‌ها به سرانجام برساند. به منظور کسب اطلاعات بیشتر در ارتباط با آلاینده‌سنجی می‌توانید به صفحه‌ی اختصاصی در سایت مادکو مراجعه فرمایید.

سيستم‌هاي تهويه‌هاي مكانيكي

۱- تجهيزات ساختمان
هرگاه ساختماني مجهز به سيستم تهويه مكانيكي باشد، در هنگام بروز حريق كمك شاياني به آتش‌نشانان به جهت اطفای مؤثر و به موقع حريق خواهد نمود. اين سيستم‌ها يا به صورت دستي و يا به صورت خودکار عمل مي‌نمايند كه سيستم خودکار را نيز در صورت نياز مي توان دستي نمود.
در هنگام استفاده از سيستم‌هاي تهويه مكانيكي بايد کاملا مواظب كليه‌ی جوانب بود و اگر امكان داشته باشد، بايد از مهندس مسئول ساختمان جهت كاهش خطر گسترش آتش‌سوزي در هنگام استفاده از تهويه‌ی مكانيكي سود جست.
۲- انجام تهويه با استفاده از وسایل و تجهيزات سازمان آتش‌نشاني
بعضي از حريق‌ها مانند زيرزمين‌ها، به علت عدم وجود تهويه طبيعي مشكلات خاصي را دارا مي‌باشند. البته در ديگر آتش سوزي ها ممكن است تهويه طبيعي نيز به علت شرايط جوي كاملا مؤثر نباشد. در چنين مواقعي ممكن است از وسايل و تجهيزات سازمان آتش نشاني
براي انجام تهويه استفاده نمود كه عبارتند از:
الف – استفاده از يك سرلوله جت و يا فك كه از محل دريچه ساختمان به سوي بيرون به كار گرفته مي‌شود كه در نتیجه دود توسط جريان آب به خارج از ساختمان رانده می‌شود. البته اين روش ممكن است روش خوبي نباشد اما مي‌تواند تا رسيدن وسایل و تجهيزات پيشرفته‌تر از آن استفاده نمود.
ب – تعدادی از سازمان‌هاي آتش‌نشاني مجهز به وسايل تهويه دود می‌باشند و از آن‌ها در برخي از آتش‌سوزي‌ها كه قبلا بيان شد به نحو مطلوب استفاده مي‌كنند. ژنراتورهاي كف‌ساز (توربكس) مي‌توانند اين عمل را به خوبی انجام دهند. با اين وسيله كه توسط نيروي آب به كار مي‌افتد، مي‌توان به دو صورت دود را تخليه نمود.
ج – با وارد كردن مقادير خاصی از هواي تازه به درون ساختمان كه متعاقب آن دود از ساختمان خارج مي‌شود (فشار مثبت)
د – خارج ساختن مستقيم دود كه متعاقب آن هواي تازه خود به خود جانشین دود می شود (فشار منفی).

نمایی از سامانه‌های تهویه و تجهیزات به کار رفته در آن‌ها

انفجارات دود (Smoke Explosions):

آتش‌نشانان از خطر انفجار ناشي از بخارات قابل اشتعال ناشي از مايعات قابل اشتعال و مخلوط با هوا و متعاقب آن پديده FLASHOVER آگاه هستند. آن‌ها نیز بايد از خطر جدي دودهاي قابل اشتعال كه در فضاهاي بسته جمع مي شوند نيز آگاه باشند.
اين گونه دودها هنگامي كه با هوا مخلوط شوند مي‌توانند به طور ناگهاني و شديد منفجر شوند (با بودن حرارت کافی) كه كاملا خطرناك مي‌باشد. اين قبيل انفجارات مي‌تواند در محل‌هايي كه فوم‌هاي لاستيكي دود مي‌كنند انجام شود. اين گونه مواد مي‌توانند مقادير زيادي دودهاي قابل اشتعال و با وزن‌هاي مولكولي متفاوت توليد نمايند. بديهي است دودهايي كه وزن مولكولي سبك‌تري دارند در سطح بالاي فضاي بسته نسبت به دودهايي كه وزن مولكولي سنگين‌تري دارند قرار مي‌گيرند كه اين عمل سبب جذب رطوبت هوا شد و دود سفيد رنگي توليد مي‌شود. اين دود سفيد رنگ مي‌تواند منفجر شود و پديده‌ی انفجار دود و يا SMOKE EXPLOSIONS را به وجود آورد.
مهمترين شاخصه‌ی اين نوع دودها، خنك بودن آن‌ها است كه فقط كمي گرم‌تر از دماي محيط خود هستند. پس از چند دقيقه رنگ اين دود مايل به قهوه‌اي و زرد رنگ مي‌شود و ممكن است روي سطح ديوارهاي اطراف و غيره دود قهوه اي رنگ بنشيند. اگر اين نوع دود با يك منبع حرارتي برخورد كند (توسط منابع حرارتي خارجي و يا م نابع حرارتي داخلي به هنگامي كه اكسيژن كافي به محل رسانده شود)، آنگاه به صورت انفجاري عمل خواهد نمود.
تعداد زيادي از آتش‌نشان به دليل انفجارات ناشي از دود جان خود را از دست داده‌اند؛ زيرا آن‌ها بر اين باور بودند كه مكان‌هايي كه وارد مي‌شوند قبلا خاموش شده‌اند و يا مواد سوختني در نبود اكسيژن كافي خود به خود سوخته و تمام شده‌اند؛ بنابراين با تهويه صحیح و با به کارگیری رو‌ش‌های مناسب می‌توان این نوع از انفجارها را کاهش داد.

نویسنده‌ی محتوا:

محسن اسدیان