تاریخچه گران‌برها (جرثقیل‌ها)
جرثقیل یا جراثقال و به زبان پارسی گران‌بر، وسیله‌ای است که بار را در راستای قائم با ترکیب شش جهت حرکتی کنترل پایا جابجا می‌کند. گران‌برهای اولیه (جرثقیلهای اولیه) حدود 4000 سال پیش و در تمدن مصر باستان برای جابه‌جایی آب مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این وسیله به شادوف (Shaduf) معروف بوده‌است. قسمت‌های تشکیل‌دهنده‌ی این دستگاه چوبی عبارتند از:
- یک تکیه‌گاه افقی
- دو تکیه‌گاه عمودی
- یک بازوی گردان
نحوه‌ی کار با این دستگاه به این صورت بود که برای تعادل در یک طرف، وزنه‌ی تعادلی و در انتهای دیگر، بازوی گردان که آب یا کالا را جابه‌جا می‌کردند، قرار داشته‌است. استفاده از نمونه‌های اولیه‌ی جرثقیل در سایر ملل نیز شایع بوده‌است. به عنوان مثال، شواهد باستان‌شناسی بیان‌گر این مطلب است که 6 قرن قبل از میلاد مسیح، یونانیان از وسایل چوبی برای حمل کردن وسایل سنگین استفاده می‌کردند.
رومی‌ها در ساختار جرثقیل یونانی‌ها تغییراتی را ایجاد نموده و از آن در ساخت و ساز استفاده می‌کردند. گران‌برهایی که رومیان از آن استفاده می‌کردند به TreadWheel Crane معروف است.
در قرن 16 میلادی برای افزایش طول باربرداری جرثقیل، قسمت Jib به Boom یعنی بازوی اصلی اضافه شد. با انقلاب صنعتی، استفاده از جرثقیل‌ها برای حمل بار در بنادر رونق گرفت.
در سال 1838، ویلیام آرمسترانگ کارخانه‌دار و کارآفرین انگلیسی جرثقیلی ساخت که با قدرت آب کار می‌کرد. یکی از گران‌برهای او توسط نیروی دریایی ایتالیا در سال 1883 مورد استفاده قرار گرفت. این دستگاه تا اواسط دهه‌ی 1950 برای فعالیت‌های گوناگون استفاده می‌شد و هنوز با گذشت چندین دهه، این گران‌بر در شهر ونیز پایدار می‌باشد.
شرکت مادکو با بیش از 10 سال سابقه در ارائه‌ی خدمات بازرسي فني و ايمني، آماده است تا با شما در زمینه‌های مربوطه همکاری نماید. به منظور کسب اطلاعات بیشتر در ارتباط با خدمات مادکو می‌توانید به صفحه‌ی اصلی شرکت مادکو مراجعه فرمایید.
جرثقیل چیست؟
جرثقیل ماشینی است که برای حرکت دادن اجسام از مکانی به مکان دیگر مانند بالا بردن، پایین آوردن و جابه‌جایی در راستای افقی و عمودی به کار گرفته می‌شود. واژه‌ی Crane در زبان انگلیسی به معنای جرثقیل بوده و همان‌گونه که در ابتدا ذکر شد، واژه‌ی جرثقیل به ماشینی اطلاق می‌شود که به وسیله‌ی یک بازو (سیم، کابل، طناب و …) اجسام سنگین را جابه‌جا یا بلند کنند. در نتیجه ماشین‌آلاتی که سازوکاری متفاوت با آن‌چه ذکر شد را دارند و به گونه‌ای دیگر اشیا را تکان می‌دهند، نمی‌توانند جرثقیل به حساب آیند.
جرثقیل یک نوع ماشین، دکل یا سازه‌ی مرتفعی است که توسط طناب و قرقره‌هایی برای بالا کشیدن یا پایین آوردن اشیا از آن استفاده می‌شود. این دستگاه با استفاده از یک یا چند ماشین ساده برای ایجاد مزیت مکانیکی و در نتیجه حرکت بارهای فراتر از توانایی طبیعی یک انسان است. جرثقیل معمولا در صنعت حمل و نقل به منظور بارگیری و تخلیه و یا برای حرکت اجسام به کار می‌رود.
تعریف ارائه‌شده از جرثقیل (Crane) و جرثقیل متحرک (Mobile-Crane)، توسط سازمان بین‌المللی استاندارد، طبق استاندارد شماره ISO3406-1 عبارت است از:
- جرثقیل (Crane):
ماشینی که فعالیت اصلی آن باربرداری و جابه‌جایی بار به صورت معلق در هوا بوده و این فعالیت را به وسیله‌ی قلاب یا سایر تجهیزات مشابه انجام می‌دهد.
- جرثقیل متحرک (Mobile-Crane): جرثقیلی است که مجهز به دکل یا بوم (و یا تجهیزات بوم برجی) بوده و قابلیت راه‌پیمایی، بارگیری و تخلیه را بدون استفاده از مسیر ویژه و یا تکیه‌گاهی برای پایداری خود دارا می‌باشد.
کاربرد جرثقیلهای امروزی
امروزه ماشین‌آلات در زندگی انسان‌ها نقش بسزایی دارند و پیشرفت در صنایع و ساخت و ساز بدون ماشین آلات تقریبا غیرممکن است؛ زیرا جابه‌جا کردن اجسام سنگین فراتر از توانایی طبیعی انسان‌ها است. اما این نکته می‌بایست در نظر گرفته شود که همواره می‌بایست ماشین در خدمت انسان باشد و نه انسان در خدمت ماشین. زندگی روزمره‌ی انسان‌ها بدون جرثقیل دچار اختلال خواهد شد و به نوعی وابسته به جرثقیل است. مثال بارز آن را میتوان در آسانسورها یافت که نمونه‌ای از یک جرثقیل است.
انسان‌ها به وسیله‌ی این ماشین‌آلات چه در صنعت و چه در پروژه‌های عمرانی از قبیل: سد سازی، برج‌سازی و پل سازی توانسته‌اند بخش بزرگی از مشکلات جامعه‌ی بشری را حل کنند. لذا این جرثقیل‌ها با توجه به کارایی و مکان‌های مورد استفاده و قابلیت‌هایی که دارند دارای انواع مختلفی هستند.
انواع جرثقیل
جرثقیلهای مرسوم امروزی عبارتند از:
- جرثقیل برجی (تاورکرین)
- جرثقیل متحرک (ماشینی)
- جرثقیل سقفی
- جرثقیل آویز
- جرثقیل دروازه‌ای و نیم دروازه‌ای
- جرثقیل بازویی
- جرثقیل خاص
جرثقیل برجی (تاور کرین)
این نوع جرثقیل معمولا در ساختمان‌های مرتفع مورد استفاده قرار می‌گیرد و به سه صورت در روی زمین نصب می‌شود. به خاطر شعاع عمل وسیع و ارتفاع بسیار زیاد این نوع جرثقیل‌ها بر روی بنای در حال ساختمان تکیه می‌کنند و با پیشرفت ارتفاع ساختمان بالا می‌روند. این گونه جرثقیل‌ها با توسعه‌ی فناوری و رویکرد شهرها برای ساخت سازه‌های بلند مرتبه رونق یافته و امروزه در سراسر نقاط جهان به خصوص در ساختمان آسمان خراش‌ها به کار می‌رود.
بعضی از انواع جرثقیل برجی به شرح زیر می‌باشد:
- جرثقیل برجی بالا رونده
- جرثقیل برجی ریلی
- جرثقیل برجی کامیونی
- جرثقیل برجی چرخ‌دار
- جرثقیل برجی خزنده
- جرثقیل برجی کوچک
- جرثقیل برجی کنترل از راه دور
جرثقیلهای متحرک (ماشینی)
جرثقیل متحرک، جرثقیلی است که دارای بازویی است که می‌تواند حرکت کند و حرکت جرثقیل بدون مسیر مشخص است و باربرداری جرثقیل بر اساس مرکز ثقل و پایداری آن است. در تعریفی دیگر جرثقیل متحرک به وسیله‌ی کابل فولادی و یا جک‌های هیدرولیکی قدرت‌مند کنترل می‌شود. این نوع از جرثقیل به وسیله‌ی خودرویی که با زنجیر (Crawless) و یا با لاستیک‌های بادی (Rubber-Tired Carriers) حرکت می‌کند بر روی کامیون (خودروی کشنده) نصب می‌شود. جرثقیلهای متحرک بر روی زمین به دو صورت ثابت (نصب جک) و کارگاهی (متحرک با بار) عمل می‌کند.
جرثقیل نوع متحرک به منظور حمل و جابه‌جایی بار و اجسام سنگین ساخته و طراحی شدهاست و با توجه به کاربردهای متفاوت و توان کار در شرایط مختلف در اشکال بسیار متنوع ساخته شدهاند. اما ویژگی قابل توجه جرثقیل متحرک، قابلیت جابه‌جایی آن است؛ که البته این امر در کم‌ترین زمان و بدون نیاز به شرایط نصب تخصصی و استقرار آن صورت می‌گیرد.
پس یکی از مزیت‌هایی که باعث کاربرد روزافزون این نوع از جرثقیل‌ها شده، این است که در کمتر از یک ساعت می‌تواند آماده‌ی کاربری شود و محدودیت مکانی نسبت به سایر جرثقیل‌ها ندارد. مثلا در یک پروژه‌ی ساختمانی، به منظور به کار گیری جرثقیل برجی نصب و راه‌اندازی تخصصی نیاز است که بازه‌ی زمانی و شرایط نصب خاص خود را می‌طلبد؛ اما جرثقیل متحرک در زمان کوتاهی توسط کارور در محل جابه‌جایی مستقر می‌شود.
ویژگی‌های جرثقیلهای متحرک
به جرثقیلی که دارای بازویی حرکت کننده باشد، جرثقیل متحرک می‌گویند؛ این نوع از جرثقیل‌ها کاربرد فراوانی در ساختمان‌ها و انتقال کالاها به خصوص در داخل شهرها دارند. مزیت آنها در جابه‌جایی سریع و بدون قید و شرط آنها است و دارای توان‌های مختلف برای جابه‌جایی بار هستند.
مزیت جرثقیلهای متحرک نسبت به سایر جرثقیل‌ها چیست؟
فضای مورد نیاز کم: برای استفاده از این نوع از جرثقیل‌ها، نیاز به فضای بسیار بزرگی است. برخلاف جرثقیلهای برجی (تاورکرین‌ها) که نیاز به فضای زیادی دارند.
انعطاف پذیری: در شرایطی موانع متعددی وجود دارد (به خصوص درون شهرها) و مسیرهای تنگ و باریک، جرثقیل متحرک بهترین گزینه است.
زمان آماده‌سازی کم: در صورتی که از نظر زمانی محدودیت دارید، این نوع از جرثقیل‌ها بسیار کاربردی هستند؛ زیرا برخلاف تاورکرین‌ها (جرثقیلهای برجی) و سایر جرثقیلهای ثابت، نیاز به نصب و راه‌اندازی دارند.
قدرت مناسب: جرثقیلهای متحرک بسیار قدرت‌مند بوده و با توجه به استفاده از نیروی هیدرولیک، توانایی جابه‌جایی بارهایی با تناژ سنگین را دارند.
برخی از انواع جرثقیلهای متحرک عبارتند از:
- انواع جرثقیلهای کارگاهی (تک کابین)
- جرثقیل نصب بر روی حمل کننده (دو کابین)
- جرثقیل بوم خشک (مشبک) زنجیری
- جرثقیل بوم خشک نصب بر روی حمل کننده
- جرثقیل نصب بر روی کامیون (افقی)
بخش اصلی جرثقیل متحرک
جرثقیل متحرک را میتوان به دو بخش اصلی تقسیم کرد: بخش اول تراک یا کشنده و بخش دوم هیدرولیک جرثقیل است.
وظیفه‌ی اصلی بخش اول، جابه‌جایی و حمل جرثقیل است؛ اما در برخی موارد تراک یا کامیون حامل جرثقیل بیش از یک حمل کننده است. قسمت دوم یا هیدرولیک جرثقیل، یک سازه‌ی پیچیده است که تلفیقی از چندین سازوکار است تا در مجموع بتواند ما را به هدف کاربری نزدیک کند. از سازوکارهای به کار رفته در جرثقیل میتوان در ادوات هیدرولیکی مکانیکی سازه‌های فلزی مدار‌های الکترونیکی، انواع سازوکارهای انتقال نیرو و حرکت سامانه‌های مبدل و ذخیره‌ی انرژی و … را نام برد.
کابین راننده
در جرثقیلهای متحرک یک کابین مختص راننده قرار دارد. در برخی از این نوع جرثقیل‌ها، دو کابین وجود دارد که یکی مختص راننده و دیگری به منظور هدایت و مدیریت بوم و جرثقیل (اتاق فرمان) است. این کابین با توجه به سال ساخت و مدل جرثقیل که سازنده آن را تجهیز کرده است، دارای سامانه‌های پیشرفته برای اعلام وزن بار (که عملیات باربرداری با توجه به وزن دقیق بار با توجه به ظرفیت جرثقیل انجام شود) و مدیریت جرثقیل است. این مدل برای کالاهایی که امکان بررسی وزن دقیق آنها وجود ندارد، بسیار مفید و کارا است.
سبد جرثقیل
در زمان‌ها یا مکانی که نیاز به قلاب و سیم بکسل جرثقیل نیست، یک سبد مخصوص در انتهای بوم جرثقیل نصب می‌شود. این سبد دارای کارایی‌های مختلف اعم از کلیه‌ی کارهای بالابری از قبیل نصب دوربین، بنر، تابلو، کابل‌کشی در ارتفاع، کار در تونل‌ها، کار در سوله‌ها، کار در نمای ساختمان‌ها و نصب کولرهای گازی در ارتفاع و … کاربرد دارد. البته نوعی از این جرثقیل موجود است که برای همین کار ساخته شدهاست. این نوع از جرثقیل محدودیت‌های کمتر و کارایی بیشتری نسبت به جرثقیلهای معمولی همراه با نصب سبد دارد.
جک‌های تعادل در جرثقیل
کاربرد جک‌های تعادل زمانی است که جرثقیل قصد بالا بردن و بلند کردن کالایی را داشته‌باشد. زمانی که قلاب جرثقیل کالا را می‌گیرد، فشار زیادی به چرخها وارد می‌شود و وزن آن کالا تقریبا به طور کامل به چرخ‌های جرثقیل منتقل می‌شود. ولی متاسفانه چرخها در جرثقیل، وزن و فشار خاصی را تحمل می‌کنند. در این‌جا کاربرد جک‌های تعادل مشخص می‌شود. همچنین این جک‌ها هنگام باربرداری و بارگیری تعادل جرثقیل را به طور کامل حفظ می‌کنند. با این جک‌ها، در نتیجه وزن بار در سطحی بیشتر تقسیم شده که باعث می‌شود جرثقیل توانایی بلند کردن بار بیشتری داشته‌باشد و نبود و یا عدم استفاده از این جک‌ها باعث واژگونی جرثقیل و حوادث زیادی می‌شود.
تلسکوپ (بوم جرثقیل)
تلسکوپ همان بوم جرثقیل است که از فولاد و آلیاژهای آن ساخته شدهاست و با کمک سامانه‌ی هیدرولیک بار را جابه‌جا و به طرفین حرکت می‌کند. تلسکوپ می‌تواند وزن بالایی را از زمین یا محلی بالا برده و جابه‌جا کند. این بخش قابلیت این را دارد که 20 تن را جابه‌جا نموده و هر قدر این کالا از جرثقیل فاصله‌ی بیشتری بگیرد، توان جرثقیل به تدریج کمتر خواهد شد. در فاصله‌ی 27 متری توان جرثقیل به 1 تا 5 تن می‌رسد که در یک زاویه‌ی بسیار مناسب 5 تن و در زاویه‌ی نامناسب به 1 تن کاهش پیدا می‌کند.
وینچ
وینچ کاربردهای گوناگونی دارد که یکی از کاربردهای رایج آن در جرثقیل است. وینچ از یک پمپ هیدرولیکی، یک قرقره و بکسل تشکیل شده که روی بدنه جرثقیل نصب می‌شود و بسته به متراژ بوم جرثقیل، متراژ بکسل نیز تغییر می‌کند. کار هیدرولیک چرخان قرقره بوده و قرقره، بکسل را به دور خود جمع می‌کند و در سر بکسل قلاب نصب شده که برای برداشتن بار به کار گرفته می‌شود.
کفی جرثقیل
کفی یک مزیت بسیار بزرگ برای جرثقیل‌ها محسوب می‌شود. در جرثقیلهای کوچک، در ابتدا به قسمت عقب و شاسی یک خودرو کشنده، یک صفحه‌ی محسوس نصب می‌شود که به این صفحه کفی می‌گویند. وظیفه‌ی کفی این است که پس از بلند کردن بار یا کالا توسط جرثقیل روی این قسمت قرار می‌گیرد و سپس توسط جک‌های مخصوص بسته و محکم می‌شود تا حمل و نقلی آسان‌تر داشته‌باشد و نیازی به یک خودرو کافی مستقل برای قرارگرفتن بار و بعد از آن نیاز به یک جرثقیل برای تخلیه‌ی کالا یا بار از کفی نباشد.
لیورها
لیور در جرثقیل‌ها وظیفه‌ی حرکت و کنترل بوم، قلاب، جک‌های تعادل و سیم بکسل را دارد. در جرثقیلهای نسبتا کوچک در کنار و دو طرف جرثقیل قرار گرفته‌است و در جرثقیلهای بزرگ حرکت و قوای محرک جرثقیل از کابین راننده صورت می‌گیرد؛ اما در جرثقیلهای کوچک که فقط یک کابین وجود دارد، لیورها در طرفین جرثقیل قرار گرفته‌است.
دسته‌بندی کلی جرثقیل متحرک
جرثقیلهای متحرک (ماشینی): بر روی زمین به دو صورت ثابت (نصب چک) و کارگاهی (متحرک با بار) عمل می‌کند.
جرثقیل کفی
جرثقیلهای کفی به منظور حمل، جابه‌جایی و بارگیری انواع دستگاه‌ها و یا وسیله‌ها از 3 تا 15 تن به کار گرفته می‌شود. مزیت این دسته از جرثقیل‌ها، صرفه‌جویی در هزینه و زمان است. در نتیجه نیازی به پرداخت هزینه‌ی بیشتر و اجاره‌ی دو وسیله جرثقیل و کفی به صورت جداگانه نیست. دیگر مزیت جرثقیل کفی، به صرفه بودن در زمان است که نیازی به هماهنگی دو ماشین (جرثقیل و کفی) را ندارد.
جرثقیلهای کفی اغلب برای حمل و جابه‌جایی تمام دستگاه‌های صنعتی، پالت‌ها، انواع خودرو و انواع کانکس‌های اداری و صنعتی به کار گرفته می‌شوند. جرثقیلهای کفی قابلیت نصب سبد بر روی دستگاه خود (بوم یا تلسکوپ) به منظور نصب بنر یا هر گونه تعمیرات و یا زیباسازی در ارتفاعات و … را نیز دارند. البته اغلب این نوع از جرثقیل‌ها از بوم (تلسکوپ) بلند بهره‌مند نیستند. اما در این نوع از جرثقیل‌ها هم استثنا وجود دارد.
جرثقیل کارگاهی (متحرک)
جرثقیل کارگاهی (Rough Terrain Cranes) در حقیقت جرثقیل‌هایی چهارچرخ با قابلیت کار در سطوح ناهموار و غیرجاده‌ای هستند که قابلیت حمل و حرکت با بار را دارند. مشخصه‌ی بارز این جرثقیل‌ها، لاستیک‌های بزرگ آفرود (Off-Road) و چهارچرخ فرما‌ن‌پذیر آنها است. در ایران جرثقیلهای کارگاهی با اصطلاح «لقمه‌گیر» نام‌گذاری شدهاند. این نوع از جرثقیل‌ها دارای طول نسبتا کمتری در قیاس با سایر جرثقیل‌ها هستند. در نتیجه برای کارگاه یا کارخانه‌های کوچک که امکان تردد یا باربرداری جرثقیلهای معمولی وجود ندارد مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جرثقیلهای سقفی
سازه‌ای است که به مرور زمان توسعه یافته و امروزه در انواع مختلفی عرضه و استفاده می‌شود. ابزاری است که برای جابه‌جایی و حمل اجسام سنگین در صنعت شامل اجزایی از تیرآهن، یک عدد قلاب و یک عدد کابل برای حمل که به تیرآهن وصل می‌شود. از این قلاب برای بلند کردن اجسام استفاده می‌شود.
موارد کاربرد: در سالن‌های صنعتی و تولیدی یا سایر خطوط (انبار، تعمیر و …) در ارتفاع بر روی خطوط و برای محیط‌های سرپوشیده مانند سالن‌ها، کارخانه‌ها و … استفاده می‌شود. این نوع از جرثقیل‌ها عموما به دو شکل جرثقیل سقفی تک پل و جفت پل مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع جرثقیلهای سقفی
- جرثقیل سقفی تک پل
این نوع از جرثقیل از قابلیت و کارایی بالایی برخوردار است؛ به این دلیل که قادر است در دو جهت طولی و عرضی، حمل و جابه‌جایی بار داشته‌باشد و این موضوع سبب شدهاست که از قابلیت بالایی در مکان‌هایی نظیر سالن‌ها برای جابه‌جایی بار استفاده شود. این نوع جرثقیل با پوشش دادن کل محوطه از کارایی بالایی برخوردار است. لازم به ذکر است که سقفی تک پل در دو حالت رونشین و آویز موجود است که در نوع رونشین بر روی ریل نصب می‌شود و این قابلیت را دارد که بر روی ریل حرکت کند. در نوع آویز، جرثقیل زیر ریل تیری آویزان بوده و حرکت می‌کند.
- جرثقیل سقفی دو پل
بهره‌برداری از این نوع از جرثقیل در قیاس با نوع تک پل بیشتر است؛ به این دلیل که از سرعت و قدرت بیشتری برخوردار است و توانایی بیشتری در برابر فشار بار دارد. از نقاط قوت جرثقیل سقفی دو پل میتوان به ایمنی بیشتر در کار و سازگاری با انواع محیط‌ها را مثال زد. جرثقیل سقفی دو پل از طراحی‌های گوناگونی برخوردار بوده و در دهانه‌های متفاوتی ساخته شدهاند.
تفاوت جرثقیل سقفی تک پل و دو پل
سقفی تک پل در مکان‌هایی کاربرد دارد که از نظر ابعاد کوچک باشد؛ زیرا این نوع از جرثقیل دارای دهانه‌ی کوتها است. جرثقیل سقفی تک پل دارای وزن سبک و کمی است؛ اما طرف دیگر، جرثقیل سقفی دو پل از این قابلیت برخوردار خواهد بود که در محیط‌های بزرگ و فروشگاه‌ها و کارگاه‌های بزرگ (حتی در طبقات بالا) نیز مورد استفاده قرار بگیرد. به منظور جابه‌جایی بارهایی با ظرفیت‌های سنگین و طول بزرگ کاربرد زیادی خواهد داشت.
ویژگی‌هایی نظیر ظرفیت بلند کردن بار، سرعت انجام کار و ثبات در این دو جرثقیل با هم برابری نخواهد کرد. بنابراین بهتر است که از جرثقیل سقفی تک پل برای مدت کوتاه و محصولات سبک وزن مورد استفاده قرار بگیرد. در جرثقیل سقفی دو پل می‌توانید بار با ظرفیت زیاد را با سرعت بالا و عملکرد بالا جابه‌جا نمایید و مدت طولانی قادر خواهد بود تا کار کند.
با توجه به تفاوت‌های ذکر شده، جرثقیل سقفی تک پل نسبت به جرثقیل سقفی دو پل به میزان بیشتری مورد استفاده قرار گرفته‌است.
جرثقیل دروازه‌ای
این نوع از جرثقیل‌ها به دو صورت دروازه‌ای و نیم دروازه‌ای قابل استفاده هستند. جرثقیل دروازه‌ای به منظور جابه‌جایی بار در محیط‌های باز و در داخل سالن‌ها کاربرد دارد. این نوع از جرثقیل قابلیت نصب بالابرهای سیم بکسلی تک و دو پل در گروه‌های کاری مختلف را دارا می‌باشد.
جرثقیل بازویی
جرثقیلهای بازویی به دو صورت بازویی (دیواری) یا ستونی بازویی قابل استفاده در صنایع هستند. موارد کاربرد این نوع از جرثقیل‌ها، خطوط مونتاژ، انبارها، ایستگاه‌های ماشین‌آلات و … است.
انتخاب اندازه و نوع جرثقیل
در انتخاب اندازه و نوع جرثقیل موارد زیادی بایستی مد نظر قرار بگیرد که برخی از آنها به صورت زیر است:
- وزن بار
- فاصله‌ی بار از محل استقرار جرثقیل
- ارتفاع محل نصب بار
- محل و شرایط محل استقرار جرثقیل
- نوع خاک و میزان مقاومت آن در برابر فشار
- ابعاد، وزن و شعاع کار برای سنگین‌ترین بار
- نحوه‌ی بالا بردن بار
- بررسی نوع حرکت و جابه‌جایی هنگام نصب بار توسط جرثقیل در صورت نیاز
- بررسی دقیق محل تردد جرثقیل تا محل پروژه
- وضعیت جاده در مناطق سرد
مشخصات ابزارهای حمل نفر در بسکت
از آن‌جایی که حمل نفرات با بسکت دارای مخاطرات فراوانی است، باید ضمن توجه به ملاحظات ایمنی، مشخصات ابزارهای مورد استفاده را نیز بررسی نمود. به منظور بررسی صحیح، کارورها و ناظران نیازمند اطلاعاتی هستند که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.
مشخصات جرثقیل حامل بسکت
- توسط افراد مجاز (مورد تایید HSE) بررسی شود.
- دارای میزان بار مجاز باشد.
- حداقل دارای دو نوع سیستم ترمز اضطراری باشد.
- زاویه‌سنجِ بوم سالم باشد.
- راننده نحوه‌ی استفاده از LOAD CHART را بداند.
- دستگاه در جای سفت و محکم قرار داشته‌باشد و تراز نشده‌باشد.
- جرثقیلی که در حال جانمایی بسکت است نباید کار دیگری انجام دهد.
- سیستم هیدرولیک جرثقیل دارای شیر یک طرفه و سایر سیستم‌های ایمنی باشد تا در صورت وجود نقص از سیستم هیدرولیک جرثقیل، از ادامه‌ی حرکت جلوگیری به عمل آید.
- هوک جرثقیل باید دارای ضامن SAFETY LATCHES باشد.
طراحی بسکت
- حداقل شاخصه‌ی ایمنی جهت بسکت حمل نفر، 5 است.
- نباید از منسوجات مصنوعی، الیاف طبیعی و مصنوعی در طراحی SLING SUSPENSION SYSTEM استفاده شود.
- استفاده از BELT در بسکت جابه‌جایی حمل نفر ممنوع است.
- استفاده از بکسل بسکت جابه‌جایی حمل نفر برای دیگر موارد ممنوع است.
- برای توزیع یکنواخت نیروی فشاری در بکسلها باید از SHACKLE, MASTER LINK استفاده شود.
- گوش‌واره‌های بسکت باید طوری نصب شوند که از تاب خوردگی و شکستی بکسل جلوگیری شود.
- آزمایش‌های غیرمخرب حهت محل‌های جوشکاری انجام شود.
- در بدنه‌ی بسکت باید وزن بسکت خالی، حداکثر وزن مجاز افراد، تاریخ بازدید و نام شرکت نوشته شود.
- بسکت در حالت عادی باید تعادل داشته‌باشد و کم‌ترین میزان انحراف و کج‌شدگی را داشته‌باشد.
- برای جلوگیری از سقوط اشیا، می‌بایست سقف در نظر گرفته‌شود.
- فلز به کار رفته در بسکت باید فاقد زنگ‌زدگی، خمیدگی، شکستگی و … باشد.
- برای جلوگیری از سر خوردن افراد، بهتر است کف بسکت برجستگی و آج داشته‌باشد.
- در بسکت حتما به سمت داخل باز شود و قفل داشته‌باشد.
- حفاظ‌های بیرونی GUARDS RAIL به منظور جلوگیری از سقوط افراد در ارتفاع نصب شود.
SLING
- در صورتی که از یک رشته بکسل استفاده می‌شود، مولفه‌ی شماره 7 طراحی را داشته‌باشد.
- در صورتی که از 2 یا 3 رشته استفاده می‌شود، می‌بایست مولفه‌ی شماره 5 طراحی را برای هر یک از رشته‌ها داشته‌باشد.
- در صورتی که از 4 رشته طناب سیمی استفاده می‌شود، باید مولفه‌ی شماره 5 طراحی را برای هر یک از رشته‌ها داشته‌باشد.
- بکسل (طناب سیمی) بسکت حمل نفر در جای مناسب نگهداری و جدا از سایر بکسلها نگهداری شود.
- سیم بکسل کاملا در دارم و SHEAVE قرار بگیرد.
- بکسل نباید شکستگی، زدگی و خمیدگی داشته‌باشد.
آزمایش و نگهداری بسکت:
علاوه بر آزمایش‌های بسکت و یا بررسی آن در هر نوبت کاری، بازرسی‌های زیر نیز می‌بایست به عمل آید:
- حداقل به طور سالانه بسکت و کلیه‌ی متعلقات آن با احتساب دو برابر ظرفیت مجاز آن آزمایش شده و سوابق آن نیز نگهداری شود.
- برنامه‌ی تعمیرات پیش‌گیرانه بر اساس پیشنهادات سازنده‌ی بسکت در نظر گرفته شود.
- تعویض یا اضافه کردن هر بخشی از متعلقات بر اساس پیشنهادات سازنده صورت گیرد.
- تعمیرات جوشکاری بر روی بسکت توسط افراد ماهر و مجاز انجام شود. که مورد تایید باشند.
- تنها تغییرات شرکت سازنده‌ی بسکت به مرحله‌ی اجرا درآید.
- کلیه‌ی سوابق مربوط به تعمیر، تعویض و تغییر در ساختار بسکت و مشتقات آن در جای مناسب نگهداری شود.
هنگام کار در ارتفاع روی آب (سدها، سکوهای حفاری در دریا، پلها و …):
- یک قایق نجات در محل حضور دائمی داشته‌باشد.
- تیوپ نجات با 90 فوت طناب و در فاصله‌ی 200 فوتی از یکدیگر در محل کار در نظر گرفته شود.
- افراد باید جلیقه‌ی نجات نیز بپوشند.
کار با جرثقیلهای متحرک
- کنترل جرثقیل‌ها
در جرثقیلهای کوچک، کنترل جرثقیل توسط لیورها که در کنار جرثقیل قرار گرفته‌است انجام می‌شود. در جرثقیلهای بزرگ‌تر و سنگین‌تر امروزی، کنترل جرثقیل از اتاق فرمان که کابین مخصوصی نیز دارد صورت می‌پذیرد که البته در این جرثقیلهای پیشرفته، اتاق فرمان کنترل‌های بیشتری از جمله اعلام وزن بار توسط سیستم‌های تعبیه شده دارد.
برخی از کنترل‌هایی که توسط لیورها یا اتاق فرمان صورت می‌گیرد عبارتند از: چرخش یا بالا و پایین بردن بوم یا همان تلسکوپ جرثقیل، کنترل سیم بکسل و وینچ، بالا و پایین آوردن قلاب و کنترل جک‌های تعادل.
- کنترل حرکت جرثقیل
وجه اشتراک جرثقیلهای ماشینی بزرگ و کوچک این است که حرکت جرثقیل در جرثقیلهای کوچک و بزرگ توسط کابین راننده صورت می‌پذیرد. در هر دو جرثقیل کوچک و بزرگ یا سبک و سنگین، این کابین فقط برای حرکت جرثقیل است.
البته در جرثقیلهای تاورکرین (این نوع جرثقیل برای پروژه‌های ثابت مثل پروژه‌های عمرانی و ساختمان یا برج‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد) جرثقیل فقط یک کابین دارد و آن هم برای کنترل جرثقیل است. در این نوع جرثقیل با توجه به نصب ثابت در یک مکان، دیگر خبری از کابین دوم نیست. در جرثقیلهای سقفی، بازویی و آویز نیز کابین دیگری به جز کابین فرمان برای هدایت یا کنترل جرثقیل وجود ندارد.
- سطح مهارت کنترل حرکت جرثقیل
سطح مهارت برای کاروری و کنترل جرثقیل اهمیت بسیار بالایی دارد. همواره کوچک‌ترین اشتباه ممکن است باعث بزرگ‌ترین حادثه شود. به همین دلیل، آموزش کارور جرثقیل بسیار مهم است و باید برای جابه‌جایی یا انجام پروژه (خصوصا پروژه‌های بزرگ) از کارور باتجربه استفاده شود.
استانداردهای طراحی جرثقیل
کلیه‌ی جرثقیل‌ها از تجهیزات و قوانین مکانیکی، هیدرولیکی، برقی و پنوماتیکی برای بلند کردن و پایین آوردن بار استفاده می‌کنند. طراحی جرثقیل باید مطابق با استانداردهای معتبر و مورد تایید صورت گیرد. تمامی مواد و تجهیزات به کار رفته در ساختمان جرثقیل مطابق با استانداردهای رایج و یا مشابه زیر است:
- سازمان استاندارد انگلستان
- انجمن مهندسان مکانیک امریکا
- بهداشت حرفه‌ای امریکا
- استاندارد استرالیا
- موسسه نفت امریکا
- وزارت انرژی امریکا
اجزایی که در جرثقیل تحت فشار قرار می‌گیرند و در عین حال در معرض تکان یا ضربه‌ی ناگهانی نیز قرار دارند از فولاد نرم (فولاد کم کربن) یا مواد مشابه دیگر ساخته می‌شوند. جرثقیل‌ها باید طوری طراحی و ساخته شوند که تمام قسمت‌های آنها به طور ایمن قابل روغن‌کاری، بازرسی و تعمیرات باشد.
ویژگی‌های اساسی عملیاتی کلیه‌ی جرثقیلهای متحرک
- قابلیت بالا بردن و پایین آوردن بار
- قابلیت چرخش بار حول یک محور
- طول بوم قابل تنظیم
- قابلیت حرکت در کارگاه
- پلاک شناسایی جرثقیل
پلاک شناسایی جرثقیل مشتمل بر موارد زیر است:
- سازنده‌ی دستگاه
- مدل دستگاه
- شماره سریال (که روی شاسی اصلی دستگاه حک شدهاست)
- سال ساخت (میلادی)
- تناژ دستگاه
این پلاک شناسایی باید در معرض دید باشد و از مخدوش شدن و آسیب دیدن آن جلوگیری به عمل آید و معمولا در قسمت‌های سینی گردان (Turn Table)، شاسی اصلی و گاه اتاق راننده نصب می‌شود.
نحوه عملکرد اجزای جرثقیل
- سیستم تولید و انتقال نیرو
در بسیاری از ماشین‌های هیدرولیکی، از یک سیال غیر قابل فشرده شدن استفاده می‌شود. روغن یکی از سیالات غیر قابل فشرده شدن است و برای استفاده در ماشین‌های هیدرولیک و از جمله جرثقیلهای هیدرولیک مناسب است. در یک سامانه‌ی وقتی که پیستون فشاری را بر روغن وارد می‌کند، روغن تمامی این فشار وارده را به پیستون دیگر منتقل می‌کند و باعث حرکت دادن پیستون بعدی تا قطعه‌ی دیگر می‌شود. فشار لازم برای حرکت پیستون توسط پمپ هیدرولیک تامین می‌شود.
معمولا در سامانه‌های هیدرولیک، فشار مورد نیاز توسط یک یا دو پمپ هیدرولیک تامین می‌شود. این پمپ‌ها انواع گوناگونی دارند که از جمله‌ی آنها پمپ یا جابه‌جایی متغیر (Variable Displacement Pump) و پمپ چرخ دنده‌ای (Gear Pump) است.
در اغلب جرثقیلهای هیدرولیکی از دو پمپ چرخ دنده‌ای که با هم کار می‌کنند استفاده می‌شود. در جرثقیلهای تک موتوره، عملیات جابه‌جایی دستگاه و بالا بردن بار توسط همان یک موتور انجام می‌شود. ولی در جرثقیلهای سنگین که معمولا دو موتور دارند، موتور اول (کشنده) برای جابه‌جایی دستگاه به کار رفته و موتور دوم نقش بالا برنده‌ی بار را ایفا می‌کند؛ هرچند در جرثقیلهای خیلی سنگین هر دو موتور هم‌زمان برای بالا بردن و پایین آوردن بار به کار گرفته می‌شوند.
موتور به کار رفته در دستگاه باید ظرفیتی بیش از ظرفیت لازم برای کنترل سنگین‌ترین باری که توسط سازوکار بالابر جابه‌جا می‌شود، داشته‌باشد. تمامی چرخ‌دنده‌های انتقال حرکت یا گیربکس موتور باید کاملا پوشیده و محصور باشد.
- ساختار فوقانی جرثقیل
در این بخش اجزایی مانند درامها و بالابرها قرار گرفته و در انتهای آن وزنه‌های تعادلی قرار می‌گیرد. بخش ساختار بالایی جرثقیل روی ساختار پایینی آن (شاسی) قرار دارد. گاهی در جرثقیلهای تک موتوره، وظیفه‌ی اصلی تولید نیرو برای حرکت پارکینگی و حرکت بالابری بر عهده‌ی همان موتور است. در جرثقیلهای دو موتوره (موتور کشنده و موتور بالابر) موتور بالابر در قسمت ساختار بالایی جرثقیل قرار می‌گیرد.
معمولا بخش گردان جرثقیل که شامل کابین دوم راننده و بوم است، ساختار فوقانی جرثقیل (Superstructure) گفته می‌شود. به علت فشارهای اعمال شده در حین کار به این بخش، در ساختمان آن از مواد مقاوم استفاده شدهاست. ساختار فوقانی جرثقیل از موتور، بوم و اجزای آن بالابر اصلی کمکی، سیم بکسل بالابر، سیستم هیدرولیک شامل پمپ هیدرولیک، موتور بالابر، موتور چرخش سیلندر و شیرهای کنترلی، اتاق راننده و تجهیزات ایمنی تشکیل شدهاست. کشنده دستگاه از دو بخش اصلی شاسی و بدنه تشکیل شدهاست. در شاسی اجزایی مانند بخش‌های الکتریکی، مکانیکی و موتور کشنده قرار گرفته و بدنه فقط به شکل یک پوسته‌ی فلزی دور تا دور شاسی را پوشانده است.
نیروی محرکه‌ی تولید شده به وسیله‌ی موتور، توسط وسایل انتقال دهنده‌ی نیرو، به چهار پمپ هیدرولیکی فرستاده می‌شود. این چهار پمپ عبارتند از پمپ فرمان، پمپ چرخش، پمپ بالا و پایین دادن بوم و باز و بسته کردن بوم تلسکوپی (هیدرولیکی) و پمپ بالابری.
با فرمان صادره از راننده، هر کدام از سازوکارهایی که در ادامه تشریح می‌شود، فعال شده و دستگاه کار مورد نظر را انجام می‌دهد.
معمولا در جرثقیل‌ها 3 عدد پمپ اصلی وجود دارد که با اتصال پمپ دیگر (پمپ بالابری) تعداد این پمپ‌ها به چهار عدد نیز می‌رسد. اولین پمپ، پمپ اصلی (Main Pump) است. این پمپ که توسط فشار روغن کار می‌کند باعث بالا و پایین رفتن بوم جرثقیل می‌شود. علاوه بر این کشویی‌های بوم تلسکوپی (هیدرولیکی) را بیرون آورده یا داخل می‌برد.
پمپ اصلی قادر است فشاری معادل 3500 PSI (حدود 223 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع) را ایجاد کند. فشاری که پمپ اصلی تولید می‌کند، بیشتر از فشار دو پمپ دیگر است چرا که باید قطعات سنگین‌تری را حرکت دهد. البته در بعضی از انواع جرثقیل‌ها، پمپ اصلی با اتصال به یک پمپ جداگانه دیگر حرکت بالابری را انجام می‌دهد. پمپ فرمان، جک‌های تعادلی پمپ دوم است که برای جابه‌جایی طولی و عرضی، حرکت جرثقیل و بیرون آمدن جک‌های تعادلی یا بسته شدن آن نصب شدهاست.
- سیستم بالا بردن بوم
برای بالا بردن بوم، از سیستم بالابری (HOIST) استفاده می‌شود. سازوکار بالا بردن بوم با استفاده از سیم بکسل و سیلندرهای زیر و داخل بوم انجام می‌شود. نیروی محرکه‌ی موتور، توسط تسمه‌ها و چرخ‌دنده‌ها به بالابر منتقل شده و به کمک سیم بکسل و سیلندرهای هیدرولیکی، بوم جابه‌جا می‌شود.
- سیستم فرمان
در جرثقیلهای متحرک و کارگاهی برای هدایت و جابه‌جایی دستگاه از فرمان استفاده می‌شود. ولی در جرثقیلهای سنگین و زنجیری، حرکات دستگاه به کمک تجهیزات دیگر کنترل می‌شود. سیستم فرمان جرثقیل طوری طراحی شده که همانند لیفتراک، قدرت مانور زیادی داشته‌باشد و به راحتی بتواند در فضاهای کم جابه‌جا شود.
- سیستم چرخش (SWING)
یکی دیگر از قسمت‌های مهم جرثقیل متحرک، سیستم چرخش و سینی گردان (Turn Table) آن است که حرکات چرخشی جرثقیل (SWING) توسط این قسمت انجام می‌شود. سینی گردان توسط مجموعه‌ای از چرخ‌دنده‌ها به سیستم انتقال نیرو متصل است. با چرخش سینی گردان، بوم و اتاق راننده، قابلیت چرخشی 360 درجه‌ای در دستگاه ایجاد می‌شود.
- سیستم بالابر (وینچ)
نیروی انتقالی از موتور دیزلی، پس از عبور از پمپ بالابر نصب شده روی دستگاه، سرانجام به درام جمع کننده‌ی سیم بکسل (اصلی و کمکی) وارد می‌شود؛ درام‌های مذکور با فرمان صادر شده سیتم بکسل را باز و بسته می‌کنند.
- سیستم PTO
در جرثقیلهای هیدرولیکی، گزینه‌ای به نام PTO (Power Transmission Organization) وجود دارد که وظیفه‌ی تغییر نیرو را در سامانه بر عهده دارد. با فشردن گزینه‌ی PTO نیروی موتور از طریق گیربکس به پمپ هیدرولیک و در نهایت به سیلندرهای داخل و زیر بوم وارد و باعث جابه‌جایی بوم می‌شود. در غیر این صورت، نیروی موتور برای حرکت و جابه‌جایی دستگاه به کار می‌رود. نقش PTO در جرثقیل، تقریبا مشابه دکمه تغییر حالت سیستم سوخت رسان در خودروهای دوگانه‌سوز (بنزینی – گاز سوز) است. گزینه‌ی PTO برای شناسایی بهتر، معمولا به رنگ زرد است و هنگام فعالیت، چراغ وضعیت آن نیز روشن می‌شود. ضمنا از روی تغییر صدای موتور دستگاه نیز راننده می‌تواند متوجه فعال شدن این سیستم شود.
- سيستم هاي خنك كننده :
یکی از دیگر بخش‌های مهم در جرثقیل، سامانه‌ی خنک کننده‌ی آن است. جرثقیل به علت ماهیت کاری که انجام می‌دهد تحت فشار است؛ در نتیجه به علت برخورد اصطکاک بین اجزای گردنده مانند چرخ‌دنده‌ها و یا اجزای کنترل‌کننده حرکت مانند ترمزها، گرمای زیادی تولید می‌شود. لذا برای انتقال این گرما و نیز خنک کردن موتور، از آب و روغن استفاده می‌شود. برای خنک کردن موتور و روغن هیدرولیک از یک سری تجهیزات خنک کننده با نام Cooling System استفاده می‌شود. معمولا بادبزن و سایر اجزای سیستم خنک کنننده بر اساس نوع جرثقیل در قسمت جلوی آن و یا در قسمت انتهای دستگاه قرار دارد.
بازرسی فنی جرثقیل ها
در این موضوع تردیدی نیست که جرثقیل‌ها پس از آن‌که مدتی به کار گرفته می‌شوند، در اثر عوامل گوناگونی نظیر شرایط آب و هوایی، کار در ساعت‌های طولانی و … دچار مشکلات فنی می‌شوند. در صورتی که این مشکلات مورد بررسی قرار نگیرد، می‌تواند برای افراد و اموال سازمان‌ها مشکلاتی را به وجود بیاورد.
به منظور شناسایی و از میان بردن مشکلاتی که در جرثقیل بروز می‌کند، میتوان از راه‌کار آزمایش و بازرسی فنی جرثقیل استفاده کرد. پس از انجام بازرسی فنی جرثقیل مشخص خواهد شد که چه اقدام یا اقدامات اصلاحی می‌بایست بر روی جرثقیل و تجهیزات آن انجام شود تا بتواند مجددا به صورت ایمن به کار خود ادامه دهد.
بازرسي فني جرثقيل هاي سقفي
یکی از تجهیزات باربرداری مهم و پرکاربرد در صنایع جرثقیلهای سقفی می باشند که می بایست علاوه بر بررسی های روزانه ،هفتگی و ماهیانه ، بصورت سالیانه نیزتوسط اشخاص و شرکتهای ذیصلاح مورد بازرسی فنی و تستهای مختلف قرار می گیرند .
** در فرآیند تست جرثقیلهای سقفی پارامترهای بسیار زیادی مورد چک و بازرسی قرار می گیرند از جمله :
– بررسی مستندات تجهیز و پلاک مشخصات فنی سازنده.
– بررسی جدول بار و ظرفیت اسمی دستگاه
– نوع ستون های سالن، دکل ها و ظرفیت آنها
– نوع برق رسانی به دستگاه
– شاخص دهانه قلاب یا هوک ، چرخش افقی و عمودی قلاب ، وضعیت اتصال پین به قلاب و وضعیت شیطانک
** همچنین سیم بکسلها نیز از لحاظ سایش، لهیدگی ،خوردگی و سوختگی ، کاهش قطر ، وضعیت روغن کاری و وضعیت اتصال آنها به سر بوم و … مورد بررسی دقیق و موشکافانه قرار می گیرند .
** ضمنا موارد ذیل در پلهای جرثقیل بسیار حائز اهمیت بوده و بازرسی می گردد :
- وضعیت اتصالات (پیچ ها،جوشها و …)
- وضعیت سازه از منظر دفرمگی ، شکستگی و خوردگی
- ترمزهای پل و ترالی
- ضربه گیر انتهای پل و ترالی
- سائیدگی و فرسودگی چرخها
- سائیدگی و ترک خوردگی ریلها
- انحراف ریل در عرض سالن
- اختلاف ارتفاع دو ریل نسبت به هم و موارد بسیار مهم دیگر
- پس از آن وضعیت قرقره ها ، درامها و وینچ نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت
در نهایت دستگاه مورد تست استاتیک و دینامیک قرار گرفته و از لحاظ صحت عملکرد تحت فشار در موارد ذیل چک خواهد شد :
- پیوستگی حرکت قلاب
- نحوه چرخش قلاب با بار
- پیوستگی حرکت وینچ و پلها
- ارتعاش پل در سه جهت
- صدای موتور
- عملکرد اهرمها
- توان ترمزها و ….
مجموعه مادکو آمادگی و توان فني لازم جهت ارائه خدمات با کیفیت تست و بازرسی های فنی انواع جرثقیل و تجهیزات باربرداری را دارد .
بازرسي فني جرثقيل هاي موبايل
جرثقيل هاي سيار يا موبايل علي رغم نقش بسزايي كه در فرآيندهاي لوجستيكي در صنايع و خدمات شهري دارند، بدليل عدم تمركز در يك مكان مانند كارخانه يا صنعت و از طرفي نواقص قانوني موجود در فرآيندهاي نظارتي و بازرسي ، كمتر تحت كنترل قرار مي گيرند و بازرسي هاي ادواري در اين تجهيزات خيلي ضعيف تر و نامنظم تر انجام مي گيرد .
انجام بازرسي هاي دوره اي در جرثقيل هاي موبايل مي بايست توسط اشخاص و مراجع ذيصلاح داراي مجوز از مركز تحقيقات و تعليمات حفاظت فني و بهداشت كار زير نظر وزارت كار يا مركز ملي تاييد صلاحيت ايران انجام گردد .
در بازرسي جرثقيلهاي موبايل موارد ذيل مورد بررسي قرار گرفته و مستندات مي بايست تكميل گردد :
مشخصات دستگاه شامل :
- نوع دستگاه
- شرکت سازنده
- مدل
- نوع بوم
- ظرفیت اسمی
- سال ساخت
- شماره شناسایی
- شماره سریال شاسی
- شماره سریال موتور
نتايج بازرسي :
- بدنه،رنگ ،کابین و تایرها
- موتور و سیستم انتقال قدرت
- سيستم هاي بادي و هيدروليكي
- سیستم سوخت ،دود و خنک کاری
- برق ، باطری ،لامپها ، چراغها و علائم هشدار
- تجهیزات و وسایل ایمنی و کنترلی
- بوم ، سازه های بالابری، سیستم های چرخش و انتقال بار
- وایر، قرقره ، وینچ ، جعبه ، هوک و دیگر متعلقات
نتايج آزمون بارگذاري استاتيك :
- بار آزمون / ارتفاع بار
- مدت زمان بارگذاری
- طول / شعاع / زاویه بوم
- حداکثر بار مجاز
نتايج آزمون بارگذاري ديناميك :
- بار آزمون
- ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﻋﻤﻮدي و ﻃﻮﻟﯽ ﺑﺎر
- ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﭼﺮﺧﺸﯽ ﺑﻮم
- آزمون ترمز بار / پایداری
- آزﻣﻮن ﺗﺮﻣﺰ ﺑﺎر / ﭘﺎﯾﺪاري
پیش از آن‌که از جرثقیل در محیط‌های کاری استفاده شود، می‌بایست مخاطرات اساسی مرتبط با جرثقیل را در محیط‌های کاری شناسایی کرد. در چنین شرایطی است که از بروز حوادث ناشی از کار با جرثقیل در محیط کار جلوگیری به عمل می‌آید. در هنگامی که از جرثقیل استفاده می‌شود، می‌بایست ایمنی و حفاظت فنی را برای تمامی افرادی که در محیط حضور دارند پیاده سازی نمود.
بازرسي سلامت و ایمنی جرثقیل بر اساس استانداردهای بین المللی و معتبر انجام می‌شود که از جمله‌ی آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ASME B30.2
ASME B30.4
ASME B30.5
ASME B30.11
ASME B30.15FEM
در بازرسی فنی جرثقیل می‌بایست موارد متعددی را مورد بررسی قرار داد. در این رابطه، موارد زیر در ادامه آورده شدهاست :
- کنترل گیربکس‌ها و محورها
- کنترل سیم‌های بکسل
- کنترل وینچ
- کنترل هوک
- کنترل حسگرهای به کار رفته در دستگاه
- انجام آزمایش ضخامت سنجی برای بدنه‌ی بخش‌های مختلف در جرثقیل
قطعاتی که در بازرسی فنی جرثقیل مورد استفاده قرار می‌گیرند:
از قطعاتی که در بازرسی فنی جرثقیل می‌بایست آنها را مورد استفاده قرار داد، میتوان به قطعات به کار رفته در سامانه‌های هیدرولیکی، برقی، مکانیکی و … اشاره کرد. از این تجهیزات میتوان به جک‌های هیدرولیکی، سیستم پردازش اطلاعات در جرثقیل (ECU)، دکل، سیم بکسل، سامانه‌های تولید‌کنننده‌ی نیرو، دینام‌ها، سامانه‌های روشنایی جرثقیل و … اشاره کرد.
بازرسی قلاب جرثقیل :
در بازرسی قلاب جرثقیل می‌بایست نکاتی که در ادامه مطرح می‌شود رعایت شود:
- موادی که در تولید قلاب جرثقیل استفاده می‌شود، می‌بایست در عین محکم بودن، نرم و انعطاف پذیر باشند. قبل از آن‌که قلاب در زمان انجام شدن کار تغییر شکل پیدا کند، باید به طور کامل تخریب شود. در چنین شرایطی میتوان از جلوگیری از حوادث اطمینان حاصل کرد.
- بازرسی دوره‌ای از قلاب جرثقیل می‌بایست در فواصل زمانی از پیش تعیین شده و به صورت منظم انجام شود.
- بازرسی روزانه‌‌ی قلاب جرثقیل می‌بایست در قبال بسیاری از قطعات انجام شود. اجزای قلاب نباید دچار مواردی مانند ضرب دیدگی، حرارت و گرمای بیش از حد استاندارد، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی آسیب زننده، ترک خوردگی و … قرار گیرد.
- در قسمت‌هایی که بر روی بدنه‌ی قلاب جرثقیل جوشکاری به عمل آمده است، می‌بایست از آزمایش‌های غیر مخرب (Non-Destructive Tests) استفاده کرد.
- نباید ضربات شدید به بدنه‌ی قلاب وارد شود.
- بار نباید پشت یا کنار قلاب قرار گیرد.
- در صورتی که نقص‌های ذیل بر روی بدنه‌ی قلاب مشاهده شود، می‌بایست تعمیرات اساسی بر روی قلاب جرثقیل صورت گیرد:
تغییر فرم و خمیده شدن قلاب بیش از 10 درجه بیشتر از حالت اولیه‌ی آن
پاره شدن و ساییده شدن قسمت‌هایی مانند بولت، بیش از 10 درصد در قیاس با وضعیت اولیه.
- نباید بار به صورت نادرست و غیر ایمن به قلاب متصل شود.
- به قلاب و بار آویزان از آن نباید ضربات شدید وارد شود.
- انجام عملیاتی نظیر جوشکاری، سنگ زنی، برش و … در صورتی که از استاندارد معرفی شده توسط سازنده خارج باشد ممنوع است.
- قلاب جرثقیل می‌بایست به راحتی بتواند بچرخد.
- بار را نباید بر روی نوک قلاب قرار داد. چرا که در چنین شرایطی ممکن است قلاب دچار بارگیری بیش از حد یا همان Overload شود.
بازرسی سیم بکسل جرثقیل :
بدون آن‌که سیم بکسل از درام بالابر جدا شود، باید آن را به صورت کامل مورد بازرسی قرار داد.
نحوه‌ی توزیع سیم‌های سطوح گوناگون سیم بکسل می‌بایست مورد بازرسی قرار گیرد.
قسمت‌هایی که در سیم بکسل دچار آسیب و خرابی شدهاند می‌بایست مشخص شوند.
در صورتی که سیم بکسل در اثر قرار گرفتن در مجاورت حرارت بیش از حد آسیب دیده باشد، باید نسبت به تعویض آن در اولین فرصت اقدام نمود.
در صورتی که قطر اسمی سیم بکسل جرثقیل بیش از حد استاندارد کاهش پیدا کند، می‌بایست آن را تعویض کرد.
هر عاملی که باعث تغییر در شکل، فرم و ساختار سیم بکسل داده‌است، می‌تواند موجبات تعویض آن را فراهم آورد. از جمله‌ی این عوامل میتوان به شکستگی، ساییدگی، پیچش، تاب خوردگی و … اشاره کرد.
نکات ضروری در آزمایش بار جرثقیل
از نکات مهم و ضروری در آزمایش بار جرثقیل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تمامی جرثقیل‌هایی که قسمت‌هایی از آنها دچار تعویض و تعمیر شدهاست، باید از نظر بار مورد بازرسی قرار گیرند.
- ظرفیت آزمایش بار نهایتا باید 110 درصد ظرفیت اسمي جرثقیل باشد. جرثقیل نباید در مناطقی قرار داده شود که انجام دادن آزمایش جرثقیل در آن بخش‌ها جزء باربرداری در شرایط بحرانی باشد.
- می‌بایست نسبت به ثبت اطلاعات حاصل از انجام آزمایش‌های بار جرثقیل اقدام نمود.
بازرسی فنی جرثقیل بر مبنای استاندارد AS
اندازه‌ی بار در آزمایش جرثقیل از رابطه‌ی زیر به دست می‌آید:
Load = SWL * 1.33
از آزمایش‌های پایداری جرثقیل به منظور انجام بازرسی بر روی بخش‌های اصلی بوم جرثقیل بهره گرفته می‌شود. از بار با میزان SWL * 1.5 می‌بایست به منظور انجام آزمایش پایداری جرثقیل بهره برد.
به منظور اطمینان از شکست یا عدم شکست ساختاری می‌بایست از این حیث نیز جرثقیل را مورد بازرسی فنی قرار داد.
تست وینچ را می‌بایست با 110 درصد قدرت کشش در سیم‌های بکسل که در جرثقیل به کار رفته‌است، انجام داد. با استفاده از آزمایش وینچ جرثقیل میتوان ظرفیت وینچ و ترمز آن را مورد بررسی قرار داد.
از دیگر آزمایش‌هایی که برای جرثقیل مورد استفاده قرار می‌گیرد، میتوان به آزمایش سیم بکسل بالابر اصلی، آزمایش سیم بکسل بالابر کمکی و … اشاره کرد.
از جمله مدارکی که باید توسط سازندگان جرثقیل ارائه شود میتوان به گواهی‌نامه‌ی آزمایش قلاب جرثقیل، گواهی‌نامه‌ی آزمایش سیم بکسل، گواهی‌نامه‌ی آزمایش وینچ و … اشاره کرد.
تدوين : محسن اسديان
